Door Joost Niemoller

De samenwerkende landen die het juridische onderzoek naar de MH17 doen, Oekraine, Nederland, Belgie, Australie, en Maleisie, hebben aangekondigd in de Veiligheidsraad het voorstel in te dienen voor een International Tribunaal. De VS heeft verklaard dit te steunen. Rusland wil het niet steunen. Rusland heeft, net als de VS, vetorecht.

Een raar voorstel.

Rusland stelde vorige jaar voor om een internationaal onderzoek te verrichten, gebaseerd op onderzoek dat uitgevoerd is door de VN, en niet middels een geheime deal van landen, waarbij een van de mogelijke daders, Oekraine, vetorecht heeft. Dat voorstel wordt sinds kort openlijk gesteund door China. Maar het werd destijds niet als officieel voorstel ingediend, ook niet door Rusland.

Nu is bekend geworden dat de indiening van het voorstel, door Maleisie, met een week is uitgesteld. Er zou meer overleg achter de schermen nodig zijn. De kwestie is heel interessant. Waarom komt China nu pas, na het bekend worden dat het voorstel voor het Internationale Tribunaal is ingediend, met de mededeling dat ze het Russische voorstel steunen?

Rusland liet weten het voorstel voor een Internationaal Tribunaal ‘voorbarig’ te vinden. Dat is een zeer interessante opmerking. Ze suggereren dat er een deur open staat. Maar eerst moet er een concrete beschuldiging op tafel liggen. Die kan alleen maar gebaseerd zijn op het onderzoek van de Nederlandse Onderzoeksraad, die werkt in opdracht van de Onderzoeksraad in Kiev. Althans, dat is het enige onderzoek waarvoor een deadline is vastgelegd. Wanneer de samenwerkende landen, de JIT, hun onderzoek voor willen leggen, is niet bekend. Daar wordt her en der iets over gelekt naar de pers. ‘ Eind dit jaar.’ Bij welke rechter? Dat is nog niet bekend. Onder welke voorwaarden? Geen idee. Hoe gaat de samenwerking tussen de JIT en de Oekraiense/Nederlandse Onderzoeksraad precies? Zeker, die samenwerking is in Nederland wettelijk beperkt, maar in het geval van moord en terrorisme zijn er uitzonderingsregels, en komen we in een grijs gebied. Alles is vaag en geheim. Dat is niet zoals het bij zo’n belangrijk onderzoek hoort te gaan.

Wat we zeker weten is dat Nederland vanaf dag nul intens samenwerkt met Kiev. Wat we weten is dat de Russen erbuiten worden gehouden en dat er een blamegame in de richting van Poetin wordt gespeeld. Wat iedereen begrijpt, is natuurlijk dat Poetin zich nooit laat slachtofferen door zo’n dubieus onderzoek, waarbij Nederland naar buiten toe als de baas wordt benoemd, maar waarbij de VS achter de schermen aan de touwtjes trekt en Oekraine uit de wind wordt gehouden.

De vraag is welke kant het uit gaat.

De Russen hebben de tijd aan hun kant. Ze kunnen altijd zeggen: We wachten de uitkomst van het rapport van het Onderzoeksraad af. Dan weten we waar we het over gaan hebben. De Russen hebben de conceptversie onder ogen gekregen. Ze hebben in het openbaar daar al kritiek op geleverd, en gezegd dat dit onderzoek eenzijdig is. Ze hebben gezegd dat ze hun kritiekpunten hebben ingeleverd bij de Onderzoeksraad en dat ze benieuwd zijn wat die daar mee doen. Ondertussen is er een anoniem Russisch rapport verschenen, zeer precies, waarin wordt aangegeven dat er vanuit een geupdate versie van een SU-25 op de Boeing van vlucht MH17 is geschoten met supermoderne Israelische raketten. Er is de bevestiging naar buiten gekomen van een ex-CIA agent dat een Oekraiens/Israelische oligarch over modern Israelisch wapentuig beschikt, en ook over eigen vliegtuigen. Diezelfde ex-CIA agent liet ook weten dat zijn bronnen hem hadden verteld dat de Amerikaanse politiek de schuld voor het neerhalen van MH17 weg wil duwen van de VS, en wil concentreren op lokale oorzaken. Zo kan de pin uit de globale dreiging getrokken worden. Zeker, sommige krachten binnen het Amerikaanse machtsapparaat zitten te wachten op meer spanning met Poetin. Maar niet iedereen. Er is niet een Amerikaanse regering. Er zijn fracties. Dat gaat ook op voor de langs elkaar heen werkende Amerikaanse inlichtingendiensten.

De Russen brengen hun informatie naar buiten nadat ze de conceptversie van de Onderzoeksraad hebben ingezien. Ze kennen dus de zwakke plekken. Dit is een zeer geraffineerd spel.

De Amerikanen zwijgen nu dus over eventuele Russische betrokkenheid. Ze zwijgen eigenlijk over alles aangaande MH17. Zelfs de VS havik Victoria Nuland sloeg laatst in Kiev bij een persconferentie zeer voorzichtige taal uit over MH17. Ze liet merken dat ze er eigenlijk helemaal niets meer over wilde zeggen.

En ondertussen lijkt de JIT aan te sturen op dat Russische veto. Of toch niet? Wat betekent dit uitstel? Wat betekent de merkwaardige timing van China?

Hier moeten gezichten gered worden. Amerikaanse gezichten vooral. De Amerikanen zijn ieder initiatief in het diplomatieke verkeer verloren. Het zijn de Russen die keer op keer aangeven dat ze een informatievoorsprong hebben. Na een jaar ligt er nog steeds geen enkel bewijs van die vermeende separatistische Buk op tafel. Het kleuterwerk van Bellingcat is van tafel geveegd. Er was geen ‘Buk-spoor’ door het Donbas gebied.

De Russen hebben nu ook weer aangegeven dat ze nog veel meer weten, door te zeggen dat als er sprake zou zijn geweest van het afvuren van een Buk raket door de separatisten, ze dit toch zeker op hun radar gezien moeten hebben. Ze geven deze radarbeelden niet prijs. Washington mag ernaar raden, net zoals de rest van de wereld mag raden naar die Amerikaanse satellietfoto’s van de Buk lancering.

Wanneer de Russen en de Chinezen nu een voorstel op tafel zouden leggen voor een internationaal onderzoek onder leiding van de VN, zou dit stuiten op een veto van de VS. Dat is niet in het belang van de Russen. Ze lijken sterk genoeg in hun schoenen te staan om een internationaal onderzoek aan te durven. Maar dan ook een echt internationaal onderzoek. En dat is dus geen onderzoek waarbij Kiev van te voren wordt gevrijwaard van iedere betrokkenheid. En dat is dus ook niet dit Internationale Tribunaal. Want dat is juist op dit politiek aangestuurde onderzoek gebaseerd. Natuurlijk kunnen de Russen zo’n voorstel nooit accepteren. Het toch indienen ervan, duidt op een ramkoers, en dus op een wanhopige poging het onderzoek in de soep te laten lopen, want de waarheid over de rol van Kiev mag niet naar buiten komen. De Russen hebben gisteren laten weten dat er een onderzoek van hun eigen Onderzoeksraad loopt. Dat wordt dus een catastrofe voor de Oekraiense/Nederlandse Onderzoeksraad. Deze Onderzoeksraad kan over informatie gaan beschikken waarover de Oekraiense/Nederlandse Onderzoeksraad niet kan beschikken.

Op een gegeven moment ligt er een nieuw voorstel op tafel, ingediend door Maleisie, dat sinds de aanslag op MH17 een zigzagkoers voert tussen Washington en Moskou. Bij een zo gesloten en labiel land als Maleisie weet je nooit hoe dat uit gaat pakken. In de eerste helft van het jaar zat dat land op de Russische lijn. Na dramatische machtsverschuivingen is nu weer voor de Amerikaanse kant gekozen. Maar hoe sterk is dat. De dwarsliggende ex-premier mag nog steeds openlijk zijn kritiek leveren, en dat is opvallend voor een land waar weinig vrijheid van mening heerst. Er wordt ook gezegd dat de moslimbevolking bepaald niet pro-Amerikaans is.

In de PR oorlog wordt er nu getrokken aan de Maleisiers. Bij de Nederlandse herdenking mocht de vrouw van de Maleisische piloot spreken. In deze prachtige docu van Russia Today is er van Russische kant ook veel aandacht voor het leed in Maleisie.

Dit voorstel voor een Tribunaal gaat het niet halen. Maar er zijn varianten denkbaar waar Poetin wel mee kan leven. Hij heeft de beste troeven in handen. En hij kan wachten.