Onderzoeksraad spreekt zichzelf tegen over radarbeelden

Door Joost Niemöller

Vanavond vindt er in de plenaire zaal een Kamerdebat plaats over de toenemende chaos over de radarbeelden bij MH17. Nadat Kamerlid Pieter Omtzigt dit aanhoudend op de agenda plaatste, begint het steeds duidelijker te worden dat het ook aangaande deze ontbrekende bronnen voor bewijsvoering stinkt aan alle kanten. Eindelijk begint ook in de media het bewustzijn door te dringen dat er met die bewijsvoering, ook door de rapporten van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, veel mis is. Let wel: de rapportage van de Onderzoeksraad werd door diezelfde media alom geprezen: we waren eruit, de raket kwam van Poetin, de Russen gaven het zelf toe enz enz. Er ontstaan nu zoveel scheurtjes in dat beeld, dat we kunnen spreken van kraters.

Nu gaat het dus over de radarbeelden. Wat zegt de Onderzoeksraad daar nu eigenlijk over in hun rapporten? Dat is bijzonder onthullend. De Raad spreekt zichzelf namelijk tegen. De weergave van de feiten in de rapporten lijkt eerder op een afdekoperatie, dan op een onderzoek.

In het voorlopige rapport van de Raad is de informatie over de radargegevens uitermate summier:

 

Voor dit onderzoek werden gegevens van de luchtverkeersleiding verkregen van zowel Oekraïne (UkSATSE) als de Russische Federatie. De verkregen gegevens betroffen: • primaire radar opgenomen door Russische stations; • secundaire radar (Secundary Surveillance Radar / Mode S);5

 

Dat er alleen van Rusland primaire radar gegevens werden ontvangen, en niet van Oekraïne, wordt niet vermeld.  Over de aard van die primaire radargegevens uit Rusland wordt ook niets gezegd. Dus ook niet of er sprake was van ‘ruwe data’, iets wat momenteel een item is geworden, en terecht. Dat de Onderzoeksraad in dat eerste rapport hierover zwijgt, is op zijn minst vreemd, en zeker verdacht. Het opvragen van de radar gegevens gebeurde, ook volgens een bijgevoegd boekje van de Onderzoeksraad, al op het allereerste moment na de crash. Veel anders hadden ze toen ook niet te doen, want de onderzoekers mochten niet naar de crash site. Dat er toen dus geen primaire data uit Oekraïne waren, daarover had de Onderzoeksraad meteen moeten rapporteren. Het onderzoek werd hierdoor ernstig belemmerd, en dat was toen ook al bekend.

Meer staat er over de radargegevens, en met name het ontbreken ervan, in het eindrapport. Daarbij valt op dat de Onderzoeksraad nu heel veel kritische aandacht besteedt aan het niet overhandigen van de ruwe data van de primaire radargegevens door Rusland, maar dat er met vrijwel geen woord wordt ingegaan op een veel ernstiger probleem: De totale afwezigheid van alle primaire radar gegevens van Oekraïne, zowel van de burgerradar als van de militaire radar, zowel de ruwe data als de bewerkte data. In het eindrapport wordt dit slechts schouderophalend als een gegeven vastgesteld. Met een zeer onwaarschijnlijk argumentering van de kant van Oekraïne:

De Oekraïense civiele primaire radarstations in het gebied functioneerden op het moment van de crash niet vanwege periodiek onderhoud. Ook de militaire primaire radarstations waren niet operationeel. Het Oekraïense Ministerie van Defensie verklaarde dat dit systeem niet operationeel was, omdat er in de sector waar vlucht MH17 doorheen vloog geen Oekraïense militaire luchtvaartuigen aanwezig waren.

Waarom vroeg de Onderzoeksraad niet door? En als ze dit wel deden, waarom wordt daar niets over gezegd? Hieruit blijkt weer eens de vooringenomenheid van de Onderzoeksraad. Kritiek ten aanzien van Oekraïne komt niet aan de orde. Niet vreemd, want de Nederlandse Onderzoeksraad en de Oekraïense Onderzoeksraad  zijn één organisatie, wat werd vastgelegd in een openbare overeenkomst, maar waarover de media tot op de dag van vandaag zwijgen.

Het gaat bij radar om drie verschillende bronnen. Dit wordt in het eindrapport precies weergegeven:

Surveillancegegevens van de luchtverkeersdiensten worden in het algemeen verkregen uit drie verschillende bronnen:

• Primaire radar: Een systeem dat een reeks radiogolven genereert in de vorm van pulsen die worden weerkaatst door bewegende objecten. De positie en snelheid van een object worden bepaald door vergelijking van de verzonden en de weerkaatste radiogolven.
• Secundaire surveillanceradar: Een radarsysteem dat een transponder aan boord van een luchtvaartuig ondervraagt om de luchtverkeersleiders informatie te verschaffen zoals vliegtuigtype, positie, hoogte, vluchtnummer en bestemming. Dit systeem wordt aangeduid met Mode S.
• Automatic Dependent Surveillance - Broadcast (hierna ADS-B) data: Een technische voorziening aan boord van een luchtvaartuig die positie, hoogte en snelheid van het luchtvaartuig doorgeeft aan de luchtverkeersleiding.

De gegevens die worden ontvangen door de sensoren van de drie systemen worden ruwe data genoemd. De ruwe data wordt verwerkt om te kunnen worden weergegeven op een radarscherm dat wordt gebruikt door medewerkers van de luchtverkeersleiding. De door de radarsensoren ontvangen ruwe data, de voor weergave verwerkte data en de daadwerkelijk weergegeven data kunnen alle worden vastgelegd en opgeslagen voor latere analyse.

Welke bronnen kwamen er binnen volgens de Onderzoeksraad? Hier wordt het heel vreemd. In een staatje (op blz 40) staat in het eindrapport welke radargegevens zijn binnengekomen. Ik berperk me even over de primaire radargegevens, want daar gaat de discussie nu over:

 

Primaire radargegevens – ruwe data Oekraïne: Niet beschikbaar

Primaire radargegevens – ruwe data Russische Federatie: Niet beschikbaar

Primaire radargegevens – verwerkte data Oekraïne Niet beschikbaar

Primaire radargegevens – verwerkte data  Russische Federatie: Niet beschikbaar

 

Die laatste vaststelling is heel merkwaardig. Nu zouden de Russen ineens ook hun bewerkte data, van de primaire radar niet beschikbaar hebben gesteld. Dat is in tegenspraak met wat in het voorlopige rapport werd vermeld. En met wat ook weer verderop in het eindrapport wordt gesteld. Want even verderop in het eindrapport (op blz 44) zegt de Onderzoeksraad dat er wel bewerkte gegeven uit Rusland zijn binnengekomen:

In plaats daarvan verstrekte men de videobeelden van het radarscherm met gecombineerde beelden van de primaire en secundaire surveillanceradar.

Dat dit onbevredigend is voor de Onderzoeksraad, spreekt voor zich. Maar er zijn dus weldegelijk bewerkte data binnen gekomen van de Russen. Zoals ook al in het voorlopige rapport stond.

Waarom spreekt de Onderzoeksraad zichzelf tegen?