Tunnelvisie over #MH17 steeds grotesker. Lezing.

Door Joost Niemöller

Gisteren hield ik in Bussum een lezing over MH17. Het was de dag waarop de media zich met boter en suiker lieten inmaken door de suggestie van het OM dat er ‘nieuw bewijs’ was gevonden van een Buk. De klemmende frame om Poetin de schuld te geven leidt zo tot steeds grotere uitglijers in de media. Maar ook geeft het OM nu ronduit toe zich te laten inpakken door de Oekraïense geheime dienst, de SBU, die martelt om ‘bewijs’ te krijgen en als politiek orgaan in oorlogstijd bevoegdheden heeft waar de AIVD niet eens van durft te dromen. Tot wat voor showproces moet dit wel niet gaan leiden? En dat terwijl JIT partner Maleisië steeds meer met Rusland in zee gaat. De zoektocht naar de waarheid is ontaard in een farce, maar in de Nederlandse media zult u er niets over horen.

Hieronder de tekst van de lezing.

 

 

Wat gebeurde er met Vlucht MH17, dat is een vraag die me nu al bijna twee jaar bezig houdt. Maar misschien zelfs nog meer een andere vraag: Wat zijn de mechanismen die maken dat we na bijna twee jaar nog steeds even ver af lijken te zijn van een bevredigend antwoord op die vraag? Met andere woorden: Wat zijn precies de krachten achter de schermen? Want zo moeilijk kan het toch niet zijn: Op klaarlichte dag werd een verkeersvliegtuig met 298 onschuldige mensen aan boord uit de lucht gehaald. We beschikken vandaag de dag over een massale hoeveelheid elektronische hulpmiddelen om de oorzaak vast te stellen: Radar, satellietbeelden, zwarte dozen, opgenomen gesprekken in verkeerstorens. We hebben het bovendien over een oorlogsgebied, waarin het dus voor de strijdende partijen nodig is om nog preciezer informatie te vergaren over het gebied. Juiste informatie is dan een kwestie van leven en dood. Denk bijvoorbeeld aan drones, die ook in Oost-Oekraïne ingezet worden. Maar je mag gerust stellen; verdacht veel van die bewijsmiddelen blijken nu ineens niet voorhanden te zijn. Aan excuses geen gebrek daarbij. Maar ook het onderzoek zelf wordt met de grootst mogelijke geheimhouding omgeven.

Wat er naar buiten komt, zijn fragmenten. Laten we ze feiten en halve feiten noemen die dan weer de ene kant uitwijzen, dan weer de andere kant. De achterliggende bedoelingen bij dat naar buiten brengen, blijven in de meeste gevallen onbekend. Iedere ‘zender’ heeft een agenda, maar welke? Met al die twijfelachtige puzzelstukjes worden we geacht een totaalbeeld op te bouwen. En het woord ‘puzzelstukje’ suggereert dan nog een vorm van overzicht die in werkelijkheid niet eens bestaat, want we weten niet eens of het puzzelstukjes zijn van dezelfde puzzel. Of zelfs maar of het überhaupt stukjes van een puzzel zijn. Om een andere vergelijking te gebruiken: We bevinden ons in de beroemde grot van Plato: We kijken aan tegen een tweedimensionaal schaduwspel. Maar door wie, door wat en waarom die schaduwen worden geproduceerd, daarover kunnen we alleen maar gissen.

En dat in de wetenschap dat het echte spel met de waarheid nog moet beginnen. Bij een rechtszaak namelijk.

Laat ik me voor deze lezing eens opstellen aan het uiteinde van de lijn; de losse eindjes die het meest recent naar buiten zijn gekomen. Ze vormen namelijk een veelbetekenend, niet erg hoopvol stemmend, beeld.

Op 3 juni verscheen van het Nederlandse Openbare Ministerie een persbericht over de voortgang van het juridische onderzoek. Dat is van belang, want het Nederlandse OM werkt, zoals we weten, samen in het JIT, het Joint Investigation Team, een met veel geheimzinnigheid omgeven samenwerkingsverband tussen Nederland, Oekraïne, Australië, Maleisië, en België. Daarover later meer.

De toon van het persbericht is opgewekt. Ze zijn praktisch klaar, zo moeten we begrijpen, er resten alleen nog een paar losse draadjes.

Ik citeer:

Eerder dit jaar heeft het JIT aangekondigd te verwachten voor de tweede helft van dit jaar het deel van het onderzoek te kunnen afronden naar het wapen waarmee vlucht MH17 is neergeschoten en de exacte afvuurlocatie van dit wapen. Dit onderzoek is in een zeer ver gevorderd stadium, maar er zijn enkele zaken die iets meer tijd vergen dan verwacht.

Enkele zaken.

Iets meer tijd.

Bijna klaar dus.

Wat zijn dan die puntjes die nog op de i moeten en waar ze iets meer tijd voor nodig lijken te hebben?

Daarover is datzelfde OM dan weer zeer onhelder. Ik lees verder:

Het gaat dan om enkele punten in de analyse van het forensisch onderzoek en informatie waarom is verzocht in een aantal rechtshulpverzoeken. Zo verwacht het JIT nog informatie uit de Russische Federatie over BUK-installaties. Inmiddels heeft het OM de betrokken landen laten weten binnen twee maanden antwoord te verwachten, om de informatie nog tijdig te kunnen betrekken bij het forensisch onderzoek.

Het gaat dus om ‘betrokken landen.’ Meervoud. Maar het OM noemt maar één land; Rusland. En van Rusland wil het JIT in het bijzonder ‘informatie over Buk installaties.’ Kan het vager? En waarom wordt over die andere landen helemaal niet vermeld wat het JIT daarvan wil?

Geef dan helemaal geen persbericht uit, zou je zeggen, in plaats van dit soort halfzachte raadsels. Zo’n persbericht dient niet als voorlichting. Je krijgt de sterke indruk dat het alleen dient als politieke aansturing. Om de publieke opinie weer eens een bepaalde kant op te stoken.

De raadselachtigheid neemt bij de volgende alinea alleen nog maar toe. Want daar staat het volgende:

In tegenstelling tot wat in sommige media-berichten is gesuggereerd, zal er geen rapport van het JIT verschijnen na de zomer. Het JIT legt de resultaten van het onderzoek uiteindelijk vast in een strafdossier, dat is bedoeld voor de behandeling van de zaak bij de rechtbank of een tribunaal. Dit is de gebruikelijke werkwijze in een strafrechtelijk onderzoek.

Hieruit wordt één ding zeker: na de zomer zullen we nog helemaal niets wijzer zijn geworden, want er wordt namelijk niets openbaar gemaakt. Dat wil zeggen: Niets structureels. Het is best mogelijk dat er weer opnieuw brokjes aan de media worden gevoerd die suggereren dat het een Buk van de separatisten of van de Russen geweest zou zijn.

Zo’n brokje werd er vandaag ook aan de media gevoerd. Althans, daar leek het sterk op. Ik kom daar zo op terug.

Dan die zin in het OM persbericht dat het ‘de gebruikelijke werkwijze in een strafrechtelijk onderzoek’ zou zijn dat er niet van tevoren door het OM een onderzoek wordt gepresenteerd. Is dat bij al het strafrecht zo? Ik hoorde van een juridisch deskundige dat dit bijvoorbeeld in Duitsland heel gebruikelijk is om dat wel te doen. Dat lijkt me ook wel zo transparant. Zo weten we tenminste waar we een rechtszaak over voeren. Als het OM, of het JIT, zo lang verstoppertje blijft spelen, wordt de rechtsgang wel erg duister, en kan het Openbaar Ministerie wel erg lang doorgaan met het bedrijven van media propaganda.

Nu, dat is ook precies wat er gebeurt.

En wie wordt de rechter?

Daar weten we nog helemaal niets over.

Ook niet na ettelijke Kamervragen.

 

Het OM bracht vandaag, op maandag 6 juni, een gelikte bedrijfspresentatie naar buiten over het onderzoek van het JIT. Die werd vorige week alleen gegeven aan de nabestaanden, maar nu openbaar gemaakt. Ze presenteren dit in een E-Zine, een soort magazine, met tekst, beeld en een filmpje. Het ziet eruit als journalistiek, maar is in feite een soort sponsored magazine. In gewone mensentaal: reclame. Het geeft dus een eenzijdige beeld hoe fantastisch het JIT werkt. Voor kritische vragen is geen plaats.

In dit E-Zine worden, zoals net gezegd, door het OM ook brokjes ‘nieuws’ gevoerd aan de media.

Althans zo lijkt het. Het is een kolderiek verhaal. Als het niet zo treurig zou zijn wanneer je er even over nadenkt. Het treurige zit er in dat de media er al van overtuigd zijn wat er is gebeurd: het was een raket van de Russen. Het hoeft alleen maar bewezen te worden. Iedere aanwijzing in die richting is dus gelijk ‘nieuws.’ Al het andere is geen nieuws. Zo’n soort media staat altijd open voor manipulatie. Er is namelijk geen kritisch besef meer aanwezig.

Dit is de kwestie.

In het E-Zine staat een foto van een verbrand stuk metaal, met in het foto onderschrift dat dit een uitlaat van een Buk raket zou zijn, een zogeheten Venturi. Het onderschrift vermeldt alleen:

‘Deze Venturi is gevonden op de rampplek in Oekraïne.’

Dat roept bij een kritische geest natuurlijk gelijk vragen op. Waar? Wanneer gevonden? Door wie? Onder welke omstandigheden? Kwam het bijvoorbeeld van een gebied dat een tijdlang in handen was van de Oekraïners? Allemaal belangrijke informatie die niet gegeven wordt door het OM, dat alleen suggereert dat het nieuws zou zijn.

Maar kritische geesten zijn er niet in de Nederlandse media als het over MH17 gaat. En dat leidde gisteren tot een catastrofale afgang. Misschien is het u opgevallen. De media zelf hebben er in elk geval niet over bericht.

Diezelfde media waren de hondjes van Pavlov. Bam! Groot, brekend nieuws!

In de Telegraaf bijvoorbeeld het volgende artikel:

AMSTERDAM - Het MH17-onderzoeksteam heeft op de plek waar het toestel is neergestort de onderkant van een Buk-raket gevonden. Het onderdeel, de venturi, is een soort uitlaat aan de onderzijde van de raket.

Het Joint Investigation Team (JIT) publiceerde een foto van het onderdeel in een online-magazine. In de publicatie staat niet wanneer het onderdeel is gevonden en welk type Buk-raket het is.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) concludeerde vorig jaar dat het toestel is neergestort door een exploderende Buk-raket. Nog niet eerder werd bekend dat zo’n groot onderdeel is gevonden.

Let vooral op die laatste zin. Met hoeveel ogenschijnlijke autoriteit is dat toch neergeschreven, door de krant die nog maar weer net de volgende bezuinigingsronde heeft overleefd.

De Volkskrant komt met het nieuws onder de kop

Onderzoeksteam MH17 vindt ‘uitlaat’ Buk-raket op rampplek

De NOS komt met het ‘nieuws’ onder de kop

Gevonden straalbuis op rampplek MH17 was uitlaat van Bukraket

NRC Handelsblad heeft ook het ‘brekende’ verhaal. De Kop:

Onderzijde Buk-raket gevonden op rampplek

Het Algemeen Dagblad schreeuwt ons toe:

‘Uitlaat Buk-raket gevonden op rampplek van MH17’

Het ‘brekende nieuws’ van het gevonden haalde zelfs het Amerikaanse ABC News

Photo of Likely Missile That Brought Down MH17 Released by Investigators

RTL Nieuws bracht het ‘nieuwsbericht’

‘Uitlaat van buk-raket gevonden op rampplek’

Maar verwijderde dat weer ijlings van de website.

Misschien ook wel omdat RTL journalist Jeroen Akkermans via Twitter zijn twijfel uitsprak over de nieuwswaardigheid van dit ‘nieuws.’

Wat was er in werkelijkheid aan de hand?

Als we die berichten doorlezen, zien we in een aantal gevallen dat er ineens te lezen valt dat er eigenlijk helemaal geen nieuws is. Zijn er later zinnetjes toegevoegd? Zo niet, waarom dan dit nieuws überhaupt gebracht? En waar blijft de openlijke rectificatie?

Wel kwam de NOS later met een veel rustiger getoonzet verhaal over het E-Zine van het OM.

Daarin viel ook te lezen:

In het online-magazine staat een foto van de uitlaat van een Buk-raket, de zogenoemde venturi, die bij de wrakstukken is aangetroffen. Eerder vandaag werd onder meer door de NOS gesuggereerd dat dit een nieuwe foto was, maar het raketonderdeel stond ook al afgebeeld in het rapport van de OVV, toen nog aangeduid als de “straalbuis van de motor van een raket”.

Dat is het punt dus. De foto is helemaal niet nieuw. De foto is oud.

Hierover schreef als snel de blogger achter What Happend to flight MH17. Het OM op haar beurt had niet de moeite genomen om met een duidelijke bronverwijzing te komen.

Nadat alle media het nieuws hadden gebracht wat geen nieuws bleek te zijn, kwam het OM met een Tweet:

Is geen nieuws. Foto stond ook al in rapport OVV.

Maar het OM had wel wat kritischer naar zichzelf toe kunnen kijken. Het was de eigen vaagheid die de triggerhayppy media had getriggerd. En daarmee had diezelfde media zichzelf overigens ook ontmaskerd: Zo geil was men erop om Poetin in de grond te nagelen!

Ondertussen geeft het OM in datzelfde E-Zine aan weldegelijk te beseffen dat eventueel bewijs van gebruikte wapens op de crash site op zich nog helemaal niets hoeft te betekenen:

“Alles wat we onderzoeken staat ter discussie”, zegt Thiry. “We hebben niets in handen waarvan we zeker weten dat het waar en echt is. We hebben immers te maken met een conflict waarbij meerdere partijen betrokken zijn. Deze partijen kunnen er belang bij hebben om materiaal te manipuleren of te besmetten. Dus vragen we ons voortdurend af wat de belangen zijn van een bron om bepaalde informatie te verspreiden.”

Het OM weet dus wel beter. Ze hebben niets in handen waarover ze zeker kunnen zijn, zeggen ze zelf. Toch is het onderzoek al praktisch afgerond, moeten we tegelijkertijd begrijpen. Dat is vreemd, om het maar even mild uit te drukken. We kunnen misschien beter zeggen; dat is totaal onbegrijpelijk.

Opmerkelijk is in het E-zine het hoofdstuk over het zogeheten ‘Field Office’ in Kiev. Daarin wordt onderzoek gedaan naar de afgeluisterde telefoongesprekken door de Oekraïense geheime dienst. Er wordt samengewerkt met Nederlandse en Australische rechercheurs. Er wordt geen melding gemaakt van de betrokkenheid van Maleisische onderzoekers. (Of Belgische.)

Hier zijn alle omstandigheden geschapen voor tunnelvisie. Zelfs letterlijk, gezien de fysieke omstandigheden. Ik citeer:

In een kantoorgebouw in Kiev zitten Australische en Nederlandse rechercheurs krap op elkaar. Arbo-technisch zijn de werkomstandigheden allerminst ideaal, maar de kleine werkruimte heeft een groot voordeel: de rechercheurs kunnen niet om elkaar heen.

Wat zou het niet geestelijk gezond zijn als die rechercheurs eens wel om elkaar heen konden! Een klein beetje afstand, een klein beetje lucht een klein beetje minder tunnelvisie. Het is ze niet gegund.

In dit ‘Fieldoffice’ in Kiev blijkt, zo wordt nu ook openlijk toegegeven, het Nederlandse en het Australische onderzoek te functioneren als het verlengstuk van de geheime dienst in Oekraïne, die hen ‘voedt’ met materiaal dat ten nadele van de Russen en de Russische separatisten moet werken.

Ik citeer:

Vanaf de eerste week van september 2014 zijn rechercheurs uit Nederland en Australië hier aan de slag. Ze werken hier nauw samen met SBU, de veiligheids- en opsporingsdienst van Oekraïne. Direct na de crash bleek dat deze dienst de beschikking heeft over grote aantallen getapte telefoongesprekken en andere data.

Het OM is laaiend enthousiast over de Oekraïense geheime dienst, die, anders dan in Nederland, bijzondere bevoegdheden heeft. Ze kunnen namelijk ook functioneren als opsporingsdienst. En zijn daarmee oppermachtig. Er zijn ook vele voorbeelden van schandalen waaruit blijkt dat de SBU functioneert als een rechtstreeks verlengstuk van de Oekraïense politiek. En dat in oorlogstijd. Dat het Nederlandse OM zo enthousiast mee gaat met een dienst die qua opzet zo duidelijk niet overeenkomt met wat hoort in onze rechtstaat, geeft aan op wat een hellend vlak het JIT terecht is gekomen. Dat ze hier zelf ook nog eens trots over berichten is een extra aanwijzing dat het bewijsmateriaal onmogelijk aan onze rechtsnormen zal gaan voldoen. En dat is misschien al een indicatie welke schimmige rechtsgang men denkt te gaan bewandelen.

Ik citeer nog iets over het enthousiasme onder de Australische en Nederlandse onderzoekers over de Oekraïense KGB:

De samenwerking met SBU, die in het begin behoorlijk formeel van karakter was, werd steeds soepeler. “Met name door de data-analyse konden we onze meerwaarde bewijzen”, zegt Van Doorn. “Sindsdien merken we op allerlei manieren dat ze open met ons omgaan. Ze delen hun vragen met ons en denken volop mee.”

We hebben het hier dus over dezelfde SBU waarvan van de week nog in de Engelse krant The Times werd vastgesteld dat ze martelen om aan hun bewijs te komen, en mensen vasthouden in geheime gevangenissen.

Ukraine’s spy agency, the SBU, is systematically rounding up and torturing suspected rebel sympathisers, the United Nations has told The Times.

Maar als je het Nederlandse OM mag geloven, zijn ze de beste vrienden met diezelfde SBU.

Op eenzijdige wijze proberen de Nederlandse en de Australische rechercheurs het aan hen aangeboden SBU materiaal te checken. En kennelijk wordt daarbij niet de vraag gesteld hoe legitiem het is om dit materiaal überhaupt te gebruiken.

Ik citeer uit het E-Zine:

Bij de getapte telefoongesprekken van SBU zitten miljoenen printregels met meta-data, bijvoorbeeld over de gebruikte zendmast, de gespreksduur en de bijbehorende telefoonnummers. De rechercheurs zoeken deze gegevens uit en brengen ze met elkaar in verband om de betrouwbaarheid van het materiaal te valideren. Als bijvoorbeeld A met B belt, moet dit gesprek terug te vinden zijn op de lijn van B met A. En als iemand een locatie noemt, dan moet dat ook kloppen met de zendmast die zijn signaal oppikt. Als deze cross-checks niet kloppen, dan is verder onderzoek nodig.

Onder de nu al bijna twee jaar met elkaar opgesloten onderzoekers heerst er kennelijk een sfeer van euforie en absoluut zelfvertrouwen, dat in die kleine kring steeds weer word bevestigd. Ik citeer:

Bij de rechercheurs is inmiddels geen enkele twijfel meer over de betrouwbaarheid van het materiaal. “Na intensief onderzoek oogt het materiaal zeer solide”, zegt Van Doorn. “Ook dat droeg bij aan het onderlinge vertrouwen.”

Aan het einde van het E-Zine is nog een filmpje. Daarin wordt gezegd dat er elke maandag een video overleg is met het JIT, en om de twee drie maanden een langer overleg van een paar dagen. We krijgen daarbij nadrukkelijk de drie Maleisische onderzoekers te zien vanaf de andere kant van het scherm. Kennelijk mogen zij alleen vanaf grote afstand een beetje voor spek en bonen meedoen.

De Amerikaanse onafhankelijke journalist Robert Parry kreeg al eerder dit propagandistische E-zine onder ogen en concludeerde terecht dat Oekraïne als potentiële hoofddader nu helemaal buiten beeld wordt gehouden:

The Dutch-led investigation into the 2014 shooting-down of Malaysia Airlines Flight 17 relies heavily on information provided by the Ukrainian security service and operates primarily from a field office in Kiev, despite the fact that Ukraine should be a principal suspect in the mystery of who was responsible for killing 298 people.

Parry, die over goede contacten met de Amerikaanse inlichtingendiensten lijkt te beschikken, hoorde bovendien dat er binnen de CIA sterke aanwijzingen zijn dat de aanslag op MH17 werd gepleegd door de eigen legereenheid van een Oekraïense oligarch. Doel zou zijn geweest het neerhalen van het toestel van Poetin:

A source who was briefed by U.S. intelligence analysts told me that the CIA’s conclusion pointed toward a rogue Ukrainian operation involving a hard-line oligarch with the possible motive of shooting down Russian President Vladimir Putin’s official plane returning from South America that day, with similar markings as MH-17. But I have been unable to determine if that assessment represented a dissident or consensus view inside the U.S. intelligence community.

Of dit laatste nu waar is of niet; het is duidelijk dat het JIT bezig is met een integriteitoverschrijdend onderzoek. Intensieve samenwerking met de Oekraïense geheime dienst. Uitsluiting van JIT partner Maleisië daarbij. Mediamanipulatie. Het scheppen van de ultieme omstandigheden voor tunnelvisie.

Die tunnelvisie blijkt nog eens extra uit een filmpje dat bij het E-Zine is ingevoegd. Daarin komt een Nederlandse mevrouw aan het woord, kennelijk betrokken bij het OM. Ze zegt onder andere:

“Wij zouden zeggen dit is een hypothese over het wapen. De belangrijkste andere hypothese die geopperd werd, die gaan we wel weerleggen. Daarin gaan de Nederlandse collega’s, en dat is zeker ook de insteek van Australië, gaat er toch meer aandacht en energie gestoken worden in het ontkrachten van alternatieve scenario’s. Daar kruipt heel erg veel tijd en heel erg veel moeite in. Maar dan is het daarna, wanneer je voor de rechtbank staat wel makkelijk.”

Met andere woorden: De conclusie staat vast. Er wordt naar de conclusie toe geredeneerd. Andere scenario’s zijn alleen maar relevant om uit te kunnen sluiten.

Wat ook opvalt is dat de mevrouw ook hier weer met geen woord rept over JIT partner Maleisië.

Daar ga ik nu nog iets over zeggen. Want nog even terug naar het persbericht van het OM. Extreem raadselachtig is het OM daarin met zijn verwijzingen: ‘sommige media-berichten.’ We mogen alleen maar raden wat daarmee bedoeld zou zijn.

Misschien moeten we daarbij denken aan een bericht dat op 31 mei verscheen in een Australische krant, The Australian National Review, een ‘alternatieve publicatie, geen onderdeel uitmakend van de Westerse Main Stream Media. Dat bericht maakte overigens wel deel uit van een hele reeks berichten in de Maleisische en de Russische pers over toegenomen samenwerking tussen Maleisië en Rusland in het onderzoek naar MH17.

Volgens The Australian National Review start Maleisië een eigen, onafhankelijk, onderzoek naar het neerhalen van MH17. Het stuk refereert aan een ook elders vermelde ontmoeting op hoog niveau tussen Poetin en de huidige premier van Maleisië, Najib Razak in de Russische stad Sochi, waar, zo kondigden beide regeringsleiders aan, gesproken zou zijn over het onderzoek naar MH17.

Dat is dus groot geopolitiek nieuws, en het is opvallend dat het Nederlandse OM, betrokken bij het JIT, hierover zwijgt in alle talen.

In het bericht stond ook dat de Maleisische minister van transport een brief had gestuurd naar het JIT waarin deze verzocht om een Russische expert op te nemen in het JIT. Ook daarover lezen we niets in het bericht van het OM.

De Australische krant geeft ook aan dat Maleisië niet tevreden zou zijn met de loop van het onderzoek binnen de JIT.

Het bericht in de Australische krant eindigt met een conclusie waarop het OM kennelijk aansloeg in hun persbericht: Rusland en Maleisië zullen hun eigen onderzoek in oktober dit jaar presenteren.

Even if Russian officials are not included in the Dutch investigative Commission, Russia and Malaysia have agreed to announce the results of their own investigation in October 2016.

Hier moest het JIT kennelijk iets tegenover stellen. Vandaar de aankondiging dat het JIT eind deze zomer hun onderzoek zal afsluiten. Er zijn nog een paar details, maar ze zijn dus praktisch klaar, als we het persbericht mogen geloven.

Ineens is er kennelijk haast, zo denk ik dan.

Ook op 3 juni verschenen er antwoorden van het Nederlandse kabinet op Kamervragen. Er moeten nu onderhand honderden Kamervragen over MH17 gesteld, deze antwoorden horen dus bij een lange reeks.

Een aantal van die vragen en hun antwoorden handelen over die, ik citeer het OM persbericht weer even, ‘enkele zaken die iets meer tijd vergen dan verwacht.’ Dat betreft dan onder andere de radargegevens van zowel Rusland als Oekraïne die ontbreken.

Die ontbraken, zoals we weten, ook voor het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, maar dat was voor de Onderzoeksraad kennelijk geen probleem. Daar wisten ze op basis van twee minuscule stukjes al genoeg: Het was een Buk.

Op de Kamervraag of het niet nodig is meer druk uit te oefenen middels een juridische procedure om de radarbeelden boven water te krijgen, komt het kabinet met een wel zeer opmerkelijk antwoord:

Het Kabinet wil voorkomen dat uit het starten van een geschillenprocedure zou kunnen worden geconcludeerd dat Nederland van mening is dat deze gegevens nodig zijn voor het trekken van de conclusies van het OVV rapport en dat het onderzoek heropend moet worden.

Met andere woorden: Het kabinet wil helemaal niet dat deze radargegevens bekend worden. De conclusies van het rapport staan tenslotte al vast. Nieuw onderzoek is zeer ongewenst!

Het is opmerkelijk dat deze wel heel veelzeggende zin van het kabinet nergens in de media is opgemerkt. Maar het past dan ook niet in het mediaplaatje dat de Onderzoeksraad geweldig werk verrichtte en dat het vast staat dat de Russen of de separatisten of allebei met een Buk raket de MH17 uit de lucht geschoten zouden hebben.

Op iedere vraag over het ontbreken van de Oekraïense radargegevens komt steeds weer hetzelfde antwoord van het kabinet: die hoeven we niet te hebben. We weten toch al hoe het zit. Citaat:

De OVV heeft aangegeven over voldoende informatie te hebben beschikt om tot sluitende conclusies te komen. Waarom de radars in Oekraïne niet werkten verandert niets aan de conclusies van de OVV. Voor de Nederlandse regering is er daarom geen reden om opheldering te vragen.

Liever niet zo doorzeuren over die ontbrekende radargegevens, Kamerleden, dat is de boodschap. Het is maar beter dat ze er niet zijn kennelijk.

Maar waarom dan toch? Zou er misschien wel iets op te zien zijn waaruit blijkt dat die raket helemaal niet van Poetin kwam? Je zou het haast gaan denken.

Uit de recente antwoorden op de Kamervragen krijgen we ook nog iets te horen over die ‘enkele zaken die iets meer tijd vergen dan verwacht’, waar het OM over berichtte. Ook op dit punt blijkt zowel het OM als het kabinet bijzonder onwillig om opening van zaken te geven. Maar er blijkt ook uit dat er wel degelijk sprake van veel meer is dan alleen die ‘enkele zaken die iets meer tijd vergen dan verwacht.’ Sterker nog; je krijgt de indruk dat er sprake is van een gefrustreerd spel op hoog politiek niveau.

Citaat:

Vraag 8 :

Welke verzoeken heeft het OM gedaan om hulp bij het verkrijgen van de radarbeelden en welke steun heeft u het OM verleend?

Antwoord op vraag 8:

Zoals aan uw Kamer bericht in de beantwoording van Kamervragen (3 februari 2016, 2015-2016 nr. 1440), heeft het OM voor het verkrijgen van informatie ten behoeve van het strafrechtelijk onderzoek door het Joint Investigation Team (JIT) onder meer aan verschillende landen rechtshulpverzoeken gestuurd. Het kabinet heeft deze rechtshulpverzoeken waar nodig ondersteund. Zo is in een aantal gevallen tijdens bilaterale contacten met relevante landen op politiek en hoog ambtelijk niveau aangedrongen op medewerking.

De bewijsgaring en daarop gerichte (rechtshulp) verzoeken zijn naar hun aard vertrouwelijk. Openbaring daarvan zou inzicht geven in de loop van het onderzoek en lopende besprekingen met aangezochte staten onder druk kunnen zetten. Om die reden kunnen wij uw Kamer niet in detail melden welke informatie van welke partij is gevraagd of gekregen.

Maar zoals gezegd, het OM maakte dan weer wel juist melding in haar persbericht van het volgende:

Zo verwacht het JIT nog op informatie uit de Russische Federatie over BUK-installaties.

Kennelijk zet dat de aangezochte staten niet onder druk? Waarom is dit nu juist het enige waarover wel iets gezegd wordt? Dit soort opmerkingen van het JIT kunnen niet anders dan politiek geduid worden: Poetin moet hangen. Dat het JIT van andere landen dan Rusland ook geen radargegevens los krijgt, daarvoor dient gezwegen te worden.

 

Maar waarover vooral gezwegen dient te worden is de aard van het JIT zelf. Dat is het grootste en meest frustrerende geheim. We krijgen niets te horen over de wijze waarop de landen binnen het JIT samen werken.

Een hele reeksen vragen en antwoorden uit de Kamer leidt telkens tot hetzelfde resultaat. Totale blokkade. Het JIT zelf is het grootste enigma. Hoe kunnen we dan ooit verwachten dat hieruit een bevredigende rechtszaak zal rollen?

Vraag 19:

Kunt u de overeenkomsten en verdragen van het JIT doen toekomen aan de Staten-Generaal?

Antwoord op vraag 19:

Zie het antwoord op vraag 17. De overeenkomst tot het oprichten van het JIT is gebaseerd op bestaande en openbare verdragen. De overeenkomst zelf leent zich naar zijn aard niet voor openbaarmaking en wordt derhalve, zoals uw Kamer eerder is medegedeeld, niet openbaar gemaakt en niet voorgelegd aan de Staten-Generaal.

 

 

Vraag 20:

Kunt u zeer precies aangeven welke non-disclosure bepalingen in deze verdragen zijn opgenomen en in overeenkomsten? 10)

Antwoord op vraag 20:

Zie de antwoorden op vragen 17 en 19. Dit standpunt geldt ook voor eventuele al dan niet in een dergelijke overeenkomst opgenomen bepalingen. De landen die het JIT hebben gevormd, spraken bij de oprichting daarvan af dat, zoals te doen gebruikelijk in een strafrechtelijk onderzoek, terughoudendheid betracht wordt bij het naar buiten brengen van informatie met betrekking tot dit onderzoek. Zie onder meer de antwoorden op schriftelijke vragen over de onderzoeken naar de aanslag op de MH17 (Kamerstukken 2014-2015, 7 oktober 2014, nr.267) Het kabinet heeft uw Kamer ook medegedeeld dat het er vanzelfsprekend aan hecht dat het onderzoek niet wordt geschaad en in alle vertrouwelijkheid kan plaatsvinden.

 

 

Vraag 21:

Is elk land verplicht alle informatie waarover zij beschikt, in het onderzoek in te brengen, inclusief bijvoorbeeld radarbeelden en radarlogboeken, als het JIT daarom vraagt?

Antwoord op vraag 21:

Zie de antwoorden op vragen 17, 19 en 20. De samenwerking in het JIT dient de bewijsgaring in het lopende strafrechtelijke onderzoek. Met het oog daarop wordt door de leden van het JIT alle relevante informatie aangeleverd en verzameld. Het OM laat weten dat de samenwerking in het strafrechtelijk onderzoek, zoals uw Kamer meermalen is medegedeeld, goed verloopt.

 

 

Vraag 22:

Kan een deelnemend land blokkeren dat bepaalde informatie van het JIT openbaar wordt? Zo ja, kunt u dan een toelichting geven?

Antwoord op vraag 22:

Zie de antwoorden op vragen 17, 19, 20 en 21. De bewijsgaring in een lopend strafrechtelijk onderzoek is naar zijn aard vertrouwelijk. Over het (moment van het) al dan niet openbaar maken van bepaalde informatie door één van de in het JIT samenwerkende partners vindt overleg plaats.

Onderling is toegezegd terughoudend te zijn met het verstrekken van opsporingsinformatie aan anderen dan deelnemers aan het onderzoek, tenzij er consensus over bestaat dat informatie naar buiten kan worden gebracht zonder dat het onderzoek daardoor wordt geschaad.

 

 

Vraag 23:

Kan een deelnemend land blokkeren dat bepaalde informatie binnen het JIT voor het onderzoek wordt gebruikt?

Antwoord op vraag 23:

Zie de antwoorden op vragen 17, 19, 20, 21, en 22. De samenwerking in het JIT dient de bewijsgaring in het lopende strafrechtelijke onderzoek. Met het oog daarop wordt zoveel mogelijk informatie verzameld die kan bijdragen tot de waarheidsvinding. Afwegingen die gemaakt worden over het al dan niet noodzakelijk zijn van informatie, worden binnen het JIT besproken.