Door Hans Moll

Barryl Biekman ziet nieuwe kansen om de Gouden Koets te stoppen, aldus NRC Handelsblad onlangs. Mevrouw Biekman verzet zich al jaren tegen de ceremoniële tocht op de derde dinsdag van september. Wat haar stoort, is het negentiende-eeuwse zijpaneel op de Gouden Koets, ‘Hulde der Koloniën’ van Nicolaas van der Waay (1855-1936).

Biekman (64) is een creoolse Surinamer en beroeps anti-kolonialist. Zo is zij onder andere voorzitter van het Landelijk Platform Slavernijverleden. Volgens haar verheerlijkt het gewraakte paneel ‘de slavernij en het kolonialisme’ en dat, zegt ze:  ‘terwijl de Verenigde Naties slavernij als een misdaad tegen de mensheid hebben bestempeld’.

Biekman voelt zich gesterkt in haar aanval op de Gouden Koets door een beslissing van de Rechtbank Amsterdam. Die oordeelde dat de gemeente ‘onzorgvuldig’ is geweest bij het verlenen van een vergunning voor de Sinterklaas-intocht. De rechter achtte het stereotype van Zwarte Piet kwetsend. De Raad van State doet in november een uitspraak . Biekman: “Als de Raad van State straks bevestigt dat Zwarte Piet kwetsend is voor zwarte mensen, wat denkt u dat dan de consequenties zijn voor de Gouden Koets?”

Allereerst het paneel. Van der Waay Biekman schilderde halfnaakte negers en Javanen die zich onderdanig opstellen tegenover een blanke vorstin. Biekman noemt de afgebeelde Afrikanen en Aziaten ‘naakt’, maar dat zijn ze niet. Onderdanig stellen zij zich wel op, hoewel niet allemaal. Een aantal klaarblijkelijk Javaanse vorsten staat gewoon, net als de blanke omstanders van wie er trouwens ook twee niet geheel gekleed zijn. Men moet ook als het om retoriek gaat nauwkeurig kunnen waarnemen en weergeven.

Biekman is al jaren een geziene spreker op internationale fora gewijd aan de slavernij en de ‘Afrikaanse diaspora’. Hoe zij in die discussie staat, vertolkte zij misschien het pregnants toen zij in een toespraak vertelde dat bij haar thuis aan de muur zeven posters prijken van Malcolm X. Een zwarte Amerikaanse activist, bekend onder meer van het citaat ‘de waarheid staat aan de kant van de onderdrukten’. Biekman is ook auteur van het D66-initiatiefvoorstel Diversiteitsbeleid: etnisch culturele minderheden bij de provincie Zuid-Holland. Kortom hard core Gutmensch.

Haar verwijzing naar de Verenigde Naties om Zwarte Piet en Gouden Koets te tackelen, roept de omstreden World Conference Against Racism van 2001 in herinnering. Voluit heette de conferentie World Conference against Racism, Racial Discrimination, Xenophobia and Related Intolerance. Deelnemers aan deze conferentie riepen op om Zionisme gelijk te stellen aan racisme waarop de Verenigde Staten en Israël weg liepen.

Een van de besluiten van Durban luidde: ‘We erkennen dat kolonialisme heeft geleid tot racisme, rassendiscriminatie, vreemdelingenhaat en daaraan gerelateerde onverdraagzaamheid en dat Afrikanen, mensen van Afrikaanse afkomst, en mensen van Aziatische afkomst en inheemse volken, slachtoffer zijn geweest van het kolonialisme en dat zij nog steeds slachtoffer zijn van de consequenties van het kolonialisme’.

Op het gewraakte paneel van de Gouden Koets stellen een aantal niet-blanken zich onderdanig op, daarin heeft Biekman gelijk. Onderdanig is de evenknie van neerbuigend. Dat eind negentiende eeuw veel blanken neerkeken op niet-blanken is onmiskenbaar. Dat begin 21^ste eeuw veel niet-blanken daar weinig begrip voor hebben is ook begrijpelijk. Maar valt de houding van de blanken pakweg anno 1880 ook te begrijpen? Is er kortom begrip op te brengen voor neerbuigendheid, voor een houding die we nu racistisch noemen?

Zeker is dat de Christelijke wereld in Afrika en Azië veel gewoonten tegenkwam die zij voor barbaars en primitief hield. Kannibalisme, koppensnellen, veelwijverij, slavernij, krachtige stamen die zwakkere tot prooi maakten, weduweverbranding, hekserij en heksenvervolging, despotism etc. Het koloniale bewind maakte aan veel van deze in zijn ogen verwerpelijke gebruiken een eind.

Op een van de panelen van de Gouden Koets zien we hoe een blanke vrouw haar hand legt op de arm van waarschijnlijk een Arabische man die een koelie een klap wil geven. De algemene boodschap van het paneel is dat de blanken de ‘lagere rassen’ recht en welvaart brachten. Het idee van een hiërarchie van rassen was gemeengoed tot het midden van de vorige eeuw. Na de dekolonisatie is dat veranderd.

Geschiedenis moet inderdaad verwarrend zijn voor Afrikanen en Aziaten die zich beledigd voelen door wat in het verleden is gebeurd. Aan de ene kant willen zij niet herinnerd worden aan de lage status die zij ooit hadden. Aan de andere kant is het moeilijk de bedenkelijke gebruiken van hun voorouders te verdedigen. Die verwarring is de prijs die je moet betalen als je met de morele bril van nu naar het verleden kijkt. Overigens is die verwarring niet voorbehouden aan niet-blanken. De blanke intelligentsia in het Westen heeft het kolonialisme tot een van de grote kwaden van de geschiedenis verheven.

Door de bril van het anti-kolonialisme is het bijna onmogelijk geworden om een aantal interessante vragen te stellen. Bijvoorbeeld, slaagden de blanken er in het analfabetisme te beteugelen? Konden zij een eind maken aan de vele oorlogjes tussen rivaliserende prinsdommen? Wisten zij aan stammenstrijd paal en perk te stellen? Werd in sommige gebieden niet een halt geroepen aan de dagelijkse angst onthoofd, ontvoerd of gemarteld te worden?

Dit soort vragen brengt ons bij 2014. Het Westen wordt weer geconfronteerd met een primitieve en barbaarse cultuur. Opnieuw zien we mensen op grote schaal vrezen voor hun leven. We zien mensen onthoofd worden, we zien gekruisigde en verminkte lijken, we zien massa-executies. We zijn getuige van verkrachtingen, plunderingen en moorden op een bijna prekoloniale schaal.

We kijken tegelijkertijd naar een cultuur die we geen cultuur durven noemen. Maar ongeacht deze angst delen de daders van al die verschrikkelijke daden met hun medeplichtigen een godsgeloof, een visie op de toekomst, een verklaring van het verleden, kortom, een cultuur. Alleen wij, westerlingen, durven die cultuur geen cultuur te noemen. We zijn namelijk bang uitgemaakt te worden voor kolonialen en racisten. Dat is wat de Biekmannen van deze tijd hebben bereikt. In het Westen wordt geworsteld met de openlijke barbarij van IS, Hamas, al Qaida, Talibaan etc. Waarom? Omdat het ons aan woorden ontbreekt deze barbarij aan de kaak te stellen. Het oude, morele narratief van het Westen is in diskrediet geraakt.

In de Westerse moraliteit is een schism gekomen. Aan de ene kant vinden de mensen die de Biekmannen en Gairo’s gelijk geven. Zij zijn bang uitgemaakt te worden voor racist, voor neokoloniaal, voor vreemdelingenhater. Daar tegenover staan mensen die zeggen: Sinterklaas is een kinderfeest. Een kinderfeest dat nooit heeft beoogd zwarten te discrimineren. Die zeggen de Gouden Koets is een monument uit een voorbije tijd. Een tijd die als alle tijden goede en slechte kanten kent.

In de tijd van de Gouden Koets waren goed en kwaad scherp gedefinieerd. Toen werd menseneten zonder voorbehoud slecht gevonden, net als koppensnellen. Toen was mensen doden of tot slaaf maken omdat ze en ander geloof aanhingen gewoon verwerpelijk. Niemand die zei: het is hun eigen cultuur, daar moeten we ons niet mee bemoeien. Met het verwerpen van het koloniale narratief is ook de duidelijke definitie van barbarij weg gegooid.

De discussie gaat eigenlijk niet om Zwarte Piet of Gouden Koets. De discussie gaat over de angst racist te worden genoemd. Laten we dat nu maar eens uitspreken: Biekman, Gario, noem ons maar racist. Jullie feestje. Maar blijf van onze geschiedenis af. We hebben die geschiedenis nog nodig.