Door Dr. Gert Jan Mulder

De boerenbank had de export van Nederlandse pootaardappelen naar Cuba gefinancierd. De Cubanen kregen 360 dagen krediet en op een bepaald moment konden ze niet meer betalen, mede als gevolg van het instorten van de Sovjet Unie, kreeg Cuba niet langer meer spotgoedkope Russische olie als ruilhandel voor de export van Cubaanse suiker. Ze ontvingen meer olie dan de lokale vraag op Cuba aankon en konden het surplus afzetten op de wereldmarkt om zo USD te genereren. Het was mijn eerste reis naar Cuba om te kijken of wij de zaak aan de gang konden houden. Het is meer dan 25 jaar geleden.

Wij werden afgehaald door een chauffeur met een Lada. Op de zijkant stond “protocolo” (officieel). De chauffeur regelde alles. De papieren voor het visa, de  keuze en de check-in van het hotel. De kamers waren op de bovenste verdieping van een 16 verdiepingen tellend hotel. De sfeer en de entourage was aangenaam Cubaans. De verdieping was verder leeg, behalve onze twee kamers, met daartussen een lege kamer. Een telefoon gesprek naar Nederland werd ingeleid met een duidelijke klik. Er werd meegeluisterd. Na het inzepen onder de douche stopte het water. Wij waren officiële gasten van de Cubaanse regering,  Banco Nacional de Cuba kon niet meer betalen.

Blanco was de tweede man van de bank. Met hem en enkele van zijn directeuren werden wij uitgenodigd om te lunchen in Finca la Vigia [1], waar de vermaarde Ernest Hemmingway enkele van zijn allerbeste boeken schreef, waaronder mijn favoriete “The old man and the sea.. Het was een bijzondere gebeurtenis. Na de lunch, kwamen keurige kistjes sigaren en sigaretten voorbij en ik zie nog de instemmende knik van señor Blanco naar de 4 tal medewerkers, die gulzig sigaren en sigaretten uit de kistjes pakten en in hun zakken stopten. Het waren andere tijden. Nog slechts enkele jaren daarvoor was het Che Guevara geweest die deze Banco Nacional de Cuba had geleid.

Wij ontmoeten daar in Cuba een van de meest inspirerende Nederlandse ondernemers die ik ooit heb leren kennen, en inmiddels al jaren tot mijn vriend mag rekenen. Hij deed al 30 jaar zaken op Cuba. Een eerdere compagnon was een KLM man die – zo vertelde hij – enkele jaren (!) in Cubaanse gevangenissen had doorgebracht op verdenking van spionage. Buitenlandse zaken in Nederland had gevonden dat het beter was om de zaak stil te houden en het niet hoog op te spelen. Daarom lazen wij er nooit iets over in de pers.

Hijzelf kwam zes keer per jaar in Cuba voor langere periodes en had zijn vaste kamer in het voormalige Hilton Hotel dat was omgedoopt door Fidel Castro in “Habana Libre” [2]. Hoe cynisch kun je zijn? Dat hotel was de bakermat geweest voor het casino- en prostitutiegebeuren op Cuba ten tijden van Meyer Lansky, Bugsy Siegel en Lucky Luciano. Ik kwam tenminste 30 jaar te laat.

Cuba heeft een eigen tempo. Een tempo dat u leert kennen van o.a. de prachtige muziek van de Buena Vista Social Club, het adembenemende muzikale project van Ry Cooder, die volstrekt in de vergetelheid geraakte Cubaanse musici weer tot leven bracht en hen op hoogbejaarde leeftijd internationale faam bezorgde, met optredens in Amsterdam Carre en Carnegie Hall in New York [3]. Het zakelijke bezoek aan Cuba duurde vanwege het Cubaanse tempo enkele dagen en bestond uit diverse besprekingen. Gedurende een van de middagen was er tijd voor een bezoek aan Hotel Nacional [4] – een koloniaal hotel, met prachtige buitenterrassen en mooi uitzicht. Daar op het terras gezeten was het wachten op een ober waar wij de bestelling voor enkele ijskoude biertjes zouden willen opgeven. Het duurde en het duurde. Eindelijk na lang wachten verscheen er in de deuropening een 70+ jarige ober die mijn richting op keek. Ik maakte glimlachend een vriendelijk gebaar dat wij wat wilde bestellen. Hij keek glimlachend terug, wuifde even vriendelijke en verdween weer. Ik hem nooit meer terug gezien. Het bleef een terras bezoek zonder consumptie.

Voor de restaurants stonden in die tijd lange rijen mensen te wachten, totdat ze naar binnen mochten. Er werd ons uitgelegd dat die rijen enkel golden voor lokale mensen die met Cubaanse tegoedbonnen betaalden, terwijl toeristen die deviezen meebrachten altijd gelijk naar binnen konden. Een naar gevoel voor een provinciaal uit de Nederland. Wij konden bestellen wat wij wilden, maar de keuze was beperkt tot kip. Bier was er die avond niet, omdat in verband met de komende nationale feestdag al het geproduceerde bier werd opgespaard, om er voor te zorgen dat er geen tekort zou zijn op de bewuste feestdag. Op een avond – nadat de zware onderhandelingen (!) gestaag vorderden, werden wij uitgenodigd door een directeur van de bank (Lebredo), voor een show in de openlucht nachtclub Tropicana [5]. Bij aankomst zaten de gastheren al aan tafel met een mooie fles Cubaanse Rum en enkele heerlijke hapjes. Die eerste fles was in no-time leeg. Ze hadden er geen moeite mee. De show was Cubaans Caribisch schoon. Prachtige donkere dames, hete salsa, mooie ritmes, en dus toen het eenmaal 23.30 was geweest, zeiden de jongens van de boerenbank dat ze naar bed moesten, want de volgende dag wachtte er weer een zware dag. Jaren later werd me uitgelegd dat die club na middernacht echt gezellig wordt, wanneer de gasten worden uitgenodigd om te dansen met de donkere zwoele dames.

Tijdens een volgend bezoek, werd ik uitgenodigd door de Engelse Ambassadeur thuis. Ik deed verslag van mijn besprekingen bij de Banco Nacional de Cuba en de aspecten die van belang waren voor de Britse multinational die ook betalingsachterstanden had opgelopen. Ik vertelde wie wat zei tijdens de bespreking, waarna de Ambassadeur mij onderbrak en zei dat ik moest weten dat alles wat er in zijn huis werd gezegd werd afgeluisterd door de Cubaanse veiligheidsdiensten. Maar Ambassadeur, als U dat weet dan is het toch eenvoudig om dat even weg te laten halen, voor een ambassadeur van het Verenigd Koninkrijk. Ja, zei de Ambassadeur, dat kan ik wel doen, maar binnen no-time staan ze voor de deur met een of andere excuus en plaatsen ze al het apparatuur weer terug. Bij een latere gelegenheid werd ik mee uitgenomen door de tweede man van de Nederlandse ambassade en hij stelde voor om naar de Marina Hemmingway Harbour [6] te gaan. Daar lagen enkele prachtige zeewaardige privé jachten en bevonden zich enkele met gouden kettinkjes getroonde boeven tronies begeleid door heerlijke ondeugende dames. Het gerucht ging dat zij via deze “vrijhaven” bepaalde niet officiële handel konden bedrijven.

Ook tijdens dit diner werd ik erop gewezen dat je in publieke ruimtes voorzichtig moest zijn met wat je zei, want de kans dat het afgeluisterd werd was erg groot. Je zou er paranoia van worden.

Tijdens een bezoek aan een strandje buiten Habana (internationaal ‘bankier’ is een zwaar beroep) was het een koud kunstje om sjans te krijgen met een van de vele prachtige donkere Cubaanse dames. De aanwezigheid van de ten alle tijden hartelijke en behulpzame chauffeur, die mij later zijn pasjes liet zien van het ministerie van binnenlandse zaken en een pasje dat hij in Moscow was getraind (!), verhoedde onverwachte en mogelijke onverantwoorde avontuurtjes. Ik wilde hem USD 20 dollar geven om wat te drinken te gaan kopen, maar hij sloeg dat geschrokken af. Het was in een tijd dat Cubanen geen USD mochten bezitten. Hij liep wel even mee.

De conclusie van dat bezoek toen, in mijn rapport voor de bank, was dat wij de kredietlijn open hielden en naar mate de Cubanen aan de verplichtingen voldeden er 25% nieuw geld beschikbaar kwam. Dus in plaats van schulden over meerdere jaren en uitzichtloos te herstructureren, was het de bedoeling om de schulden courant te houden.  Een collega die deze relatie later van mij overnam heeft er in enkele jaren 68 reisjes naar Cuba aan overgehouden. Hij rookt zelfs vandaag nog Cubaanse sigaren.

Mijn persoonlijke conclusie van enkele bezoeken aan Cuba waren van een hele andere orde. Ik ervoer Cuba als een grote gevangenis, met de staat die zich met alles en iedereen bemoeide, sociale controle via buurtcomités, geen vrije pers, geen vrij in-en-uitreizen. Mijn vriend Carlos in New York kwam als kleine jongen met zijn familie uit Cuba gevlucht, en moesten alles achterlaten. Bij vertrek werd een inventarisatie gemaakt en werd medegedeeld dat als ze niet binnen 6 weken terug waren alles verbeurd werd verklaard aan de staat. Brieven naar opa’s en oma’s werden jaren achter gehouden, en het overlijden van de grootouders werd pas jaren later bekend. Iedereen die iets aardigs zegt over het bewind in Cuba en over de broers Castro krijgt de wind van voren.

Onze Frans Timmermans was er in januari 2014 [7] op bezoek en vond naar aanleiding van zijn bezoek dat niet alleen Nederland maar ook Europa (!) de banden met Cuba aan moest halen. Tijdens een driedaags bezoek constateerde de onvolprezen minister dat er sprake was van ‘hervormingsprocessen’ in Cuba, die ondersteuning verdienden. Fidel [8] heeft na 50 jaar dictatuur (1958 – 2008) de absolute macht overdragen aan zijn broertje – de Generaal Raul Castro – die  het woord democratie nog niet eens heeft kunnen spellen. Raul [9] heeft in 2013 aangekondigd dat hij in 2018 zal aftreden. Hij zal dan bij leven en welzijn 87 jaar zijn. De troonopvolger is nog niet bekend, wel is zeker dat hij Castro zal heten. En dan zegt Timmerfrans dat wij niet alleen moeten kijken naar de politieke situatie maar de relaties tussen ‘de mensen’ in Europa en die in Cuba moeten intensiveren. Hij laat ze vervolgens het lijflied van Feyenoord zingen.  Wat een armoede.

Ik moest aan het bezoek van januari van dit jaar denken toen ik Frans Timmermans vandaag zag optreden in Brussel in het EUSSR parlement. Ik maakte me boos over die volgegeten en volgedronken rode kikker, die parmantig in een orgie van vijf talen een heel scala van onbenullige politbureau vraagjes beantwoordde en zijn eigen betoog van 15 minuten geheel van een briefje oplas.

Ik vond het een publieke vijftalige openbare masturbatie van een sympathieke ogende man die geen oog had voor ruim 11 miljoen gevangenen, terwijl hij er in januari 2014 midden in zat. Hervormingsprocessen in Cuba! De erudiete Timmerfrans was ideologisch totaal verblind. De rode stropdas bevestigde dat nog eens, terwijl niemand in het tropische Cuba ooit een stropdas draagt. Onbenullig.

Zijn zelfbevrediging in het EUSSR parlement (dat natuurlijk in niets een volksvertegenwoordiging genoemd mag worden), gebeurde op exact hetzelfde tijdstip als op het moment dat de eerste koerden in Kobani door ISIS terroristen werden onthoofd. Timmermans had net die nacht zijn eerste nietszeggende Kobani brief [10] voor de Tweede Kamer door zijn ambtenaren laten afscheiden:

De situatie in Kobani baart het Kabinet grote zorgen. De ontwikkelingen in en rondom Kobani, en breder in de regio, voltrekken zich in een snel tempo.

Uiteraard zijn deze ontwikkelingen voortdurend onderwerp van gesprek met partners, met name binnen de coalitie tegen ISIS. Deze gesprekken vormen een waardevolle bijdrage aan de duiding van (de implicaties van) de gebeurtenissen.

Het Kabinet acht het van groot belang dat gedegen analyse en duiding de basis vormen voor het Nederlandse beleid.

Hij is op zijn plaats deze rode drs. Frans Timmermans daar in het politbureau van de EUSSR.  Op zijn gezondheid!

En voor wat betreft Cuba, geldt mijn eindoordeel van 25 jaar geleden nog steeds;

Cuba gastvrij? Dat zeker. Bijna geen gasten!

 Dr. Gert Jan Mulder

[1] http://www.hemingwaycuba.com/finca-la-vigia.html
[2] http://en.wikipedia.org/wiki/Hotel_Habana_Riviera
[3] http://en.wikipedia.org/wiki/Buena_Vista_Social_Club
[4] http://www.hotelnacionaldecuba.com/en/home.asp
[5] http://en.wikipedia.org/wiki/Tropicana_Club
[6] http://www.hemingwaycuba.com/marina-hemingway-cuba.html
[7] http://www.nrc.nl/nieuws/2014/01/07/timmermans-europa-moet-banden-met-cuba-aanhalen/
[8] http://en.wikipedia.org/wiki/Fidel_Castro
[9] http://en.wikipedia.org/wiki/Raúl_Castro
[10] http://www.rijksoverheid.nl/ministeries/bz/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2014/10/07/kamerbrief-over-de-recente-ontwikkelingen-in-kobani.html