Het sprookje van (niet)netjes

Door Caroline Vonhoff

Er was eens een land waar alles of alles kon betekenen, of niets. Dat werkte daar zo: als je zei iets te willen, bijvoorbeeld dat je je eigen land graag wilde houden zoals het was, met hooguit hier en daar natuurlijk groeiende verbeteringen, dan betekende dat ‘eigenlijk’ dat je een gore racist was die iedereen die niet sprekend op jezelf leek, het liefste direct tegen de muur zou zetten. Zei je echter zoiets als: ik zou alle racisten graag tegen de muur zetten, dan betekende dat nu juist weer: ik ben een goed mens die iedereen het beste gunt, en mijn vrijheid zou geven om iedereen te laten zeggen wat die wil, Voltaire c’est moi, en ik ben netjes. Kortom, dat vrijwel alles in dat land al snel teruggebracht werd tot een semantische kwestie mag niemand verbazen, want als woorden niet meer betekenen wat ze betekenen, dan ben je over die woorden voortdurend met elkaar in gesprek zonder ook maar een spat nader tot elkaar te komen.

Reed je in dat land in op bezoekers van een kerstmarkt en riep je daarbij dat Allah groter was, dan bedoelde je daar uiteraard niet mee dat dat zo was, maar dat je vergeten was de handrem aan te trekken, en dat dit alles niets met Allah van doen had. Beste bewijs voor die stelling is wel dat, was het anders, Allah natuurlijk wel even op de rem zou zijn gaan staan, en uit het enkele feit dat dat niet gebeurd was, bleek wel dat die met dit alles niets van doen had. Netjes was ook om dan te betogen dat de chauffeur eigenlijk ook zoiets als ‘gossiemijne’ had kunnen zeggen, en eigenlijk zelfs beter, want dat was wat die man ‘eigenlijk had bedoeld’. Navraag bij de tekstverklaarders leidde nooit tot helderheid over hoe ze toch zo zeker wisten dat wat gezegd was niet bedoeld was, en bedoeld was wat niet gezegd. Kennelijk betrof het hier het soort innerlijke zekerheid die zo netjes was dat nadere uitleg vragen een vorm van onfatsoen is, zeg maar van niet-netjes.

Sommige mensen spraken wel de woorden die zij bedoelden, en anderen niet, dat was waar het op neer kwam, de ene groep was netjes, de andere niet. En laten nu juist de mensen wier woorden precies betekenden (naar eigen zeggen dan, de groep die netjes was) wat zij zeiden dat zij betekenden, ook nog eens de mensen zijn die de woorden van de mensen die niet netjes waren en dus niet zeiden wat ze bedoelden als enigen konden duiden. Kortom, de groep mensen die zich Voltaire waande, was niet alleen de groep die graag voor de vrijheid van een ander zou sterven, maar ook de groep die precies wist wat de andere groep ‘eigenlijk zei’. Vreemd is dan ook niet dat de groep mensen die netjes was, het geduld begon te verliezen met de groep die niet netjes was, want sterven voor de vrijheid van een ander om te zeggen wat die denkt, dat kan toch niet gelden voor het sterven voor de vrijheid van mensen wier woorden nu juist nooit betekenen wat ze zeiden dat zij betekenden. Netjes is immers mooi, maar al te netjes is buurman’s gek, en dat was Voltaire ook nooit geweest, dus waarom zou de groep die netjes was dat wel moeten zijn.

Het was dus maar goed dat de mensen die wel netjes waren genoeg kregen van al dat duiden van de woorden van de mensen die niet netjes genoeg waren om te zeggen wat ze bedoelden, al snel een aantal heropvoedingskampen inrichtten om de mensen die niet netjes waren, eens mores te leren.

En zo kwam het dat na de heropvoeding van de mensen die niet netjes waren, iedereen nog lang en gelukkig leefde, en er hooguit slechts af en toe ergens nog een verstikt ‘gossiemijne’ werd gehoord.