Stem op 6 april ook nee om Oekraïne wel te helpen!

Door gastauteur David Bakker

Gisteren hield David Bakker in Enschede een lezing over het Oekraïne referendum. David, in het dagelijks leven pensioenadviseur in Enschede, heeft er familiebanden. Hij dook uitvoerig in de Oekraïense geschiedenis. Voor hem is het inmiddels duidelijk dat een stem voor het associatieverdrag vooral een stem is voor de huidige Oekraïense oligarchen.

Hieronder zijn doorwrochte lezing.

De Maidan-revolutie: een door Janoekovitsj verloren maffiaoorlog?

Ik ben aangekondigd als Oekraïne-deskundige. Dat moet u een beetje met een korreltje zout nemen. Ik ben in het dagelijkse leven zelfstandig werkzaam als pensioenadviseur. Erg saai dus. Maar in mijn vrije tijd doe ik hele spannende dingen, zoals me verdiepen in het associatieverdrag met de Oekraïne, het land Oekraïne zelf en ook Rusland. En over deze zaken hoop ik u wat wijzer te kunnen maken met mijn lezing waarvan de titel luidt: De Maidan-revolutie: een door Janoekovitsj verloren maffia-oorlog?

Mijn interesse voor Oekraïne en Rusland komt niet helemaal uit de lucht vallen omdat ik getrouwd ben met een Russische schone. Om meer precies te zijn, mijn vrouw is 75% Russisch en 25% Oekraïens.

Vanavond zal ik het vooral over Oekraïne hebben. Daar kan ik een lang verhaal van maken dat zijn aanvang neemt omstreeks het jaar 980 wanneer Vladimir – later genoemd Vladimir de Heilige – alleenheerser wordt van het Kievse Rijk. Maar omdat u voor vannacht twee uur thuis wil zijn ga ik eerst wat minder ver terug in de tijd, en wel naar de jaren dertig van de vorige eeuw. Oekraïne was toen een Sovjet-republiek, onderdeel van de Sovjet-Unie. In die tijd, in de jaren 1932-1933, vond in Oekraïne een grote, door de dictator Stalin kunstmatig gecreëerde hongersnood plaats. Deze zogeheten Holodomor eiste miljoenen levens. De Ja-stemmers krijgen er geen genoeg van om op deze Holodomor te wijzen. Waarom? Wat heeft het met het referendum te maken? Helemaal niets kan ik u zeggen. Maar ik heb een donkerbruin vermoeden dat het Ja-kamp wil suggereren dat de Holodomor een voorbeeld is van onderdrukking van Oekraïners door Russen. Dit is een onjuiste voorstelling van zaken. De gehele bevolking van de Sovjet-Unie heeft onder de Stalin-terreur geleden en ook in andere delen van de Sovjet-Unie was in die tijd sprake van grote hongersnoden. Zo wist de oma van mijn vrouw als kind in de omgeving van Oeljanovsk (Wolgaregio) ternauwernood te overleven door het eten van gras en boomschors.

Aandacht voor de Holodomor is wel om een andere reden belangrijk. Het leidde er toe dat een deel van de Oekraïners,  waaronder de beruchte Bendera-milities (vernoemd naar hun leider Stepan Bendera), meevocht met Duitsland toen dit land in 1941 de Sovjet-Unie binnenviel. De Bendera-bendes werden door de Duitsers ook ingezet voor massamoorden op Joden. Overigens vocht de meerderheid van de Oekraïners in het Rode Leger. Zo ook de grootvader van mijn vrouw, een echte (West)Oekraïner, die gewond raakte aan het westelijke front, terecht kwam in een ziekenhuis in de Russische stad Samara en daar zijn toekomstige, uit Oeljanovsk afkomstige vrouw leerde kennen. Ze trouwden en vestigden zich vlak na de oorlog in de Oekraïense stad Lvov en kregen daar een dochter, mijn toekomstige schoonmoeder. Het jonge gezin moest echter vluchten voor Bendaristen die nog tot in de jaren vijftig actief waren in Oekraïne. Daarna wordt het rustig en ontwikkelt Oekraïne zich tot een welvarende Sovjetrepubliek. Maar de geschiedenis van de Holodomor en de Tweede Wereldoorlog blijft tot op de dag van vandaag een zeer gevoelige kwestie.

Oekraïne vanaf 1991

Oekraïne heeft tot 1991 eigenlijk nooit als onafhankelijke natie bestaan. Alleen na de Oktober-revolutie van 1917 was er even sprake van een onafhankelijke Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek, maar die werd al snel vermalen in de burgeroorlog die volgde. Toen deze ten einde kwam in 1922 werd Oekraïne opgenomen in de Sovjet-Unie. In 1991 viel de Sovjet-Unie uiteen en riep het Oekraïense parlement op 24 augustus 1991 de onafhankelijkheid uit. Vanaf dan is de feitelijke macht van het land in handen van een kliek oligarchen – zeg maar gerust maffiosi – die politieke invloed uitoefent via landelijke politieke partijen en de tweehonderdvijfentwintig districts-afgevaardigden in de vierhonderdvijftigkoppige Verchovna Rada, het Oekraïense parlement. De onvermijdelijke corruptie in dit systeem zou niet eens zo erg zijn als het criminele geld in de lokale economie zou worden geïnvesteerd. Hier gaat het echter mis. De oligarchen hebben het land leeggeplunderd en hun miljarden gestald in buitenlandse belastingparadijzen zoals Cyprus, Zwitserland, Belize, de Britse Maagdeneilanden en … Nederland. Ja, het hypocriete Nederland dat de bek vol heeft over democratie, mensenrechten en al die andere mooie dingen die we naar Oekraïne gaan exporteren dankzij dit nieuwe handelsverdrag, biedt zich nadrukkelijk aan als vluchthaven voor Oekraïens roofkapitaal. Illustratief in dit verband is dat tijdens het bezoek van Frans Timmersmans eind november 2013 aan de kampementen op het Maidan-plein, de Nederlandse ambassade in Kiev uitnodigingen verstuurt naar Oekraïense bedrijven om een seminar bij te wonen waar de interessante fiscale route naar Nederland zal worden uitgestippeld. Inmiddels heeft Rinat Achmetov, één van de rijkste oligarchen, veel geld via een brievenbusfirma in Nederland gestald. Maar het meeste vermogen bevindt zich nog steeds op EU-lid Cyprus, waar ook Petro Porosjenko, de huidige president van Oekraïne, zijn roofkapitaal heeft ondergebracht. Al met al leiden deze belastingconstructies er toe dat Oekraïne miljarden aan staatsinkomsten mist die ten goede van de bevolking hadden kunnen komen.

Het Associatieverdrag

Het associatieverdrag was en is een wens van de EU en niet – zoals boze tongen beweren – iets waar het Oekraïense volk om heeft gevraagd. En de feitelijke machthebbers, de oligarchen, waren en zijn bereid aan deze wens tegemoet te komen. Zij hebben immers financiële belangen in Europa dat dient als stalling voor hun kapitaal. Bedenk ook dat de EU begin maart 2014 de Europese banktegoeden van de gevluchte president Janoekovitsj – zo meteen meer daarover – bevroor. De vrome boodschap van de moreel superieure EU lijkt te zijn: u mag uw land leegplunderen en graag passen wij als maffia-bankier op uw geld maar dan moet u wel onze politiek volgen anders komen wij aan uw centjes.

Voorts is van belang dat het Associatieverdrag een uitvloeisel is van het zogeheten Eastern Partnership (Eap) waarvan de introductie in mei 2009 te Praag plaatsvond. Het Eap beoogde een samenwerking van de EU met zes landen uit de voormalige Sovjet-Unie: Oekraïne, Armenië, Georgië, Moldavië, Azerbeidzjan en Wit-Rusland. Het was de bedoeling om met al deze landen een associatieverdrag te sluiten. Inmiddels zijn Armenië, Azerbeidzjan en Wit-Rusland afgehaakt. Ratificatie van de verdragen met Georgië en Moldavië moet nog plaatsvinden en Nederland moet dus het verdrag met de Oekraïne nog goedkeuren.

De geestelijke vaders van het Eap zijn Radoslaw Sikorski en Carl Bildt, de toenmalige ministers van Buitenlandse zaken van Polen en Zweden, die beoogden genoemde zes landen uit de Russische invloedsfeer te halen. Sikorski en Bildt zijn gelieerd aan de Amerikaanse neoconservatieven  en trouwe volgelingen van Washington en staan voorts bekend om hun haat jegens Poetin. Het associatieverdrag heeft dus duidelijk een geopolitiek tegen Rusland gericht doel. En laten we het beestje bij zijn naam noemen: de EU bedrijft gewoon agressieve machtspolitiek. Dit blijkt wel als de EU in april 2013 de Oekraïense President Janoekovitjs voor het blok zet door er op te wijzen dat Oekraïne niet een vrijhandelszone met de EU kan vormen en tegelijkertijd toetreedt tot Poetin’s Euraziatische Economische (douane)Unie. Janoekovitsj had namelijk de belofte gedaan deel te nemen aan deze douane-unie, bestaande uit vijf voormalige Sovjet-landen waaronder Rusland. Onder druk van de EU verbreekt hij zijn belofte jegens Poetin. Maar Poetin, ook niet vies van een beetje machtspolitiek, dreigt met een import-blokkade door Rusland, de belangrijkste handelspartner van Oekraïne, en doet Janoekovitjs begin november 2013  een tegenvoorstel: sluit je aan bij mijn douane-unie dan krijg je subsidies, schuldkwijtscheldingen en tariefvrije importen. Dit was een veel beter voorstel dan de EU die, samen met het IMF, bereid was onder zeer strenge voorwaarden leningen te verstrekken. Janoekovitsj koos eieren voor zijn geld en besloot voorlopig af te zien van ondertekening van het associatieverdrag, tot groot ongenoegen van zijn collega-oligarchen.

Maidan
Na ruim twintig jaar uitbuiting door oligarchen leefde bij een deel van het verarmde volk de illusie dat verbetering van buitenaf, met name de welvarende EU, zou moeten komen. Dus toen Janoekovitsj het associatieverdrag niet tekende  vervloog de hoop van een groot deel van de bevolking voor economische groei en democratische hervormingen door nauwere integratie met Europa. Dit leidde in november 2013 tot de protestbeweging van duizenden mensen op het Maidanplein in Kiev. De facties van zeer diverse pluimage, variërend van liberalen tot fascisten, vormen dan een alliantie met als belangrijkste gemene deler de vijandigheid tegenover Rusland. De aanvankelijke gemoedelijke stemming op het plein slaat om en wordt steeds grimmiger. Mensen krijgen betaald om op het plein aanwezig te zijn en er vindt bewapening plaats van de extreemrechtse milities binnen de Maidan-beweging.

In februari 2014 loopt het uit de hand en vallen er vele doden, zowel onder de politie als onder de demonstranten. Op 20 februari schieten onbekende scherpschutters vijftig demonstranten dood. Inmiddels heeft Dr. Ivan Katchanovski van de universiteit van Ottowa vrij overtuigend aangetoond dat het hier een zogeheten – door genoemde extreemrechtse milities uitgevoerde – False Flag operation betreft, die tot doel heeft de schuld in de schoenen van Janoekovitsj te schuiven. Die schuld krijgt hij inderdaad en hij slaat, na een mislukte bemiddelingspoging, op de vlucht. Al snel vindt de vorming van een nieuwe regering plaats.

De bevolking in het Oosten van het land, waar Janoekovitsj zijn machtsbasis had, vreest de nieuwe Russofobe machthebbers. Dit is niet “hun” putsch. Deze vrees wordt snel bewaarheid. Al op 24 februari besluit het parlement dat het Oekraïens opnieuw – zoals vóór 2010 – de enige landstaal is, een taal die veel bewoners in het zuiden, oosten en op de Krim niet machtig zijn. Hoewel waarnemend president Toersjinov op 3 maart zijn veto over deze wet uitspreekt is het kwaad dan al geschied. Intussen zit Poetin ook niet stil. Op 28 februari bezet hij de strategisch belangrijke Krim, die Chroetsjov in 1954 in een dronken bui aan Oekraïne “schonk”. In geopolitieke zin een volkomen begrijpelijke zet – de VS zouden in dezelfde omstandigheden precies hetzelfde doen – die overigens wel de natte, internationaalrechtelijke droom van veel naïeve Europeanen wreed heeft verstoord.

Terwijl de spanningen in het Oosten van het land steeds meer toenemen en er een burgeroorlog uitbreekt, wint de chocolade-oligarch Porosjenko op 25 mei de presidentsverkiezingen, waarna hij op 27 juni het associatieverdrag ondertekent. Vervolgens laat hij het parlement ontbinden. Wat opvalt bij de uitslag van de parlementsverkiezingen die in oktober plaatsvinden, is dat er geen grote progressieve Maidan-partij is opgestaan. De belangrijkste wijziging in het parlement is dat de invloed van de Janoekovitsj-clan is afgenomen ten gunste van de Porosjenko-clan die met Blok Porosjenko de grootste partij is geworden. In feite is sprake van oude oligarchenwijn in nieuwe Maidanzakken. Als ik zo de gebeurtenissen achteraf beschouw kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat oligarchen die Janoekovitsj vijandig gezind waren, zeker na diens weigering om het associatieverdrag te ondertekenen, Maidan hebben aangegrepen om zich van de democratisch gekozen Janoekovitsj te ontdoen. Het zou mij dan ook niet verbazen dat Porosjenko – achter de schermen – de regisseur en financier was van de gewelddadigheden in februari 2014. Als mijn speculaties juist zijn dan was de Maidan-revolutie in feite een door Janoekovitsj verloren maffiaoorlog. Ongeacht hoe het nu precies zit, Petro Porosjenko troont inmiddels stevig op de oligarchische apenrots.

Economie

Er zijn nog veel meer onderwerpen die ik zou kunnen behandelen zoals de Amerikaanse bemoeienissen met Oekraïne, de betrokkenheid van Oekraïne bij de MH17-ramp, het op 2 mei 2014 aangerichte bloedbad in Odessa etc. Maar ik beperk me tot het laatste onderwerp dat ik zal behandelen, de economie.

We zijn nu inmiddels bijna twee jaar verder en de economie van Oekraïne bevindt zich in een deplorabele toestand. De export naar Wit-Rusland en Rusland daalde in 2015 met respectievelijk 48% en 53%. Zelfs de export naar EU daalde in 2015 met 23%. Het verbreken van contracten met Rusland leidde tot een inkomensverlies van 80% voor de defensie- en vliegindustrie. De belangrijkste Oekraïense bedrijven die zich richten op de Russische markt zijn failliet, bijvoorbeeld vliegtuigfabrikant Antonov. De levensstandaard slonk met 50%, de inflatie steeg tot 43% en de waarde van de nationale munt kelderde met tweederde. Oekraïne, dat niet afhankelijke wil zijn van Russisch gas, betaalt nu 30% meer voor gas dat grotendeels afkomstig is uit Slowakije, dat het op zijn beurt weer uit Rusland haalt. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

De ideologische keuze om de banden met Rusland door te snijden is economische zelfmoord. Oekraïne kan niet zonder Rusland overleven tenzij wij – u en ik – flink de portemonnee trekken. En zoals de Griekse financiële crisis heeft geleerd, is er veel geld nodig om een bodemloze put te dempen. Het huidige door het IMF opgelegde saneringsbeleid zal de komende tijd tot nog meer sociale ellende leiden in Oekraïne. Het ligt dan ook in de lijn der verwachting dat het enthousiasme voor Europa de komende tijd flink zal temperen.

Tot slot

Het tij kan maar op één manier ten gunste van het Oekraïense volk keren en dat is een volmondig Nee op 6 april. Alleen dan kan de EU tot bezinning komen en gaan inzien dat Oekraïne zonder een goede verstandhouding met Rusland geen toekomst heeft. Gunt u Oekraïne geen gezond perspectief stem dan Ja, want:

• een ja-stem is een stem vóór de Oekraïense oligarchen die het land al 25 jaar uitzuigen;
• een ja stem is een stem vóór burgeroorlog;
• een ja stem is een stem vóór een nieuwe al dan niet koude oorlog met Rusland;
• een ja-stem is een stem vóór bittere armoede van het Oekraïense volk;
• een ja stem is een stem vóór het zaaien van haat tussen twee Slavische broedervolken;
• een ja stem is een stem vóór hypocrisie.

Ik dank u voor uw aandacht.

David Bakker