Waarom Trump president wordt en dat goed is voor ons

Gastbijdrage van  Ignyaz Degtyarov

De populariteit van Donald Trump is voor buitenstaanders maar moeilijk te vatten. Als je op de berichtgeving van de NOS en grote kranten als NRC en De Volkskrant afgaat, is het verleidelijk om te concluderen dat die domme Amerikanen zich weer eens in het ootje laten nemen door een flamboyante volksmenner.

Toch roept deze interpretatie veel vragen op. Waarom won Trump in de staat New Hampshire ook onder de hoger opgeleiden? Hoe kan het dat Trump op Super Tuesday in de religieuze zuidelijke staten zijn diep-gelovige rivaal Ted Cruz het nakijken gaf? Wat bezielde de Republikeinse latino’s in Nevada? Zo’n 40% van deze kiezers gaven immers de voorkeur aan Trump.

Nederlandse journalisten geven impliciet toe dat ze het zelf ook niet begrijpen. Zo lezen wij in dit NOS-artikel over de verkiezingen:

“[Trump] won onder alle lagen van de bevolking, ook onder de talrijke latino’s die in Nevada wonen. Dat is opmerkelijk, want Trump is niet vriendelijk geweest voor hen. Hij noemde ze criminelen, verkrachters en drugsdealers, die het best achter een te bouwen muur kunnen blijven op de grens met Mexico.”

En daarmee tekent zich één van de oorzaken van het onbegrip al af: Nederlandse media praten de Amerikaanse media na, die op hun beurt ook al een leuke draai hebben gegeven aan de woorden van Trump. Het is een karikatuur van een karikatuur: mimesis in de politieke arena.

Laten we even teruggaan naar wat Donald Trump echt zei over latino’s. Uit een uitgebreid artikel van Business Insider over dit onderwerp tekenen we op:

“What can be simpler or more accurately stated? The Mexican Government is forcing their most unwanted people into the United States. They are, in many cases, criminals, drug dealers, rapists, etc.”

Volgens Trump zijn illegale immigranten uit Mexico dus relatief vaak criminelen. Daar kun je het mee eens of oneens zijn, maar dat hij alle latino’s verkrachters en drugsdealers vindt die maar beter achter een muur op de grens kunnen blijven, is pertinent onwaar. Dit verklaart ook waarom er wel degelijk latino’s zijn die hem steunen. Het zijn immers ook de banen van deze legale migranten die op de tocht staan vanwege goedkope arbeidskrachten. Daarnaast is het een feit dat illegale immigranten doorgaans niet uit de hogere regionen van de maatschappij komen. Het gaat hier om veelal wanhopige mensen die zich door armoede sneller tot de criminaliteit laten verleiden en daarmee legale migranten een slechte naam geven. Niet zo “opmerkelijk” dus dat het van laatstgenoemde groep wel een onsje minder mag.

 

Communicatie, overtuigingskracht en taalkundige killshots

 

Hoewel het met de “schandalige” uitspraken van Trump over het algemeen wel meevalt als je kijkt naar wat de man echt heeft gezegd, is het niet te ontkennen dat hij op een onconventionele, simpele en agressieve manier communiceert. Maar ook hier zitten de Nederlandse media er weer dikwijls naast met hun analyses, met als meest recente voorbeeld Charles Groenhuijsen, die Trump in de NRC afschildert als een clown die zomaar wat roept.

Eerlijk is eerlijk: het is niet zo gek dat Trump overkomt als cabareteske schreeuwlelijk. Op het eerste gezicht lijkt het succes van Trump namelijk op het stomme geluk van een beginnend pokeraar: de ervaren spelers weten simpelweg niet hoe ze moeten reageren op het willekeurige en brutale geklungel van de beginneling, met als gevolg dat ze tegen alle verhoudingen in verliezen. Op basis van deze analyse zou het een kwestie van tijd moeten zijn voordat de zogenaamde Trump Train op een dood spoor belandt. Commentatoren in de VS voorspellen dan ook al sinds het begin van Trumps campagne voortdurend dat de charismatische zakenman zijn piek wel bereikt heeft en dat zijn meest recente faux pas hem fataal zal worden.

Er is echter één probleem met al deze observaties: we zijn inmiddels nog maar een paar maanden verwijderd van het Republikeinse partijcongres en Trump staat nog altijd op het debatpodium. Niet alleen dat, hij is ook dé kanshebber om op dat congres de partijnominatie in de wacht te slepen. Enkel sabotage vanuit de partij-elite lijkt hem dit nu nog af te kunnen nemen.

Waarom zaten de Amerikaanse pundits er dan met z’n allen naast? Auteur en cartoonist Scott Adams heeft een even verrassend als plausibel antwoord: wat op het eerste gezicht lijkt op een reeks willekeurige uitspraken en uitspattingen is in werkelijkheid een perfect uitgestippelde communicatiestrategie waarmee Trump het publiek voor zich wint en zich nagenoeg immuun maakt voor aanvallen van zijn tegenstanders. Waar de media vooral een pesterige nar zien, ziet Adams een meesterbeïnvloeder die taal gebruikt om al zijn rivalen onschadelijk te maken.

Om zijn stelling te bewijzen, noemt Adams een aantal technieken die Trump tot in de puntjes beheerst:

• Taalkundige killshots: Persoonlijke aanvallen waarmee hij zijn tegenstanders op zo’n creatieve en overtuigende manier karakteriseert, dat ze voor de rest van de campagne aan het slachtoffer blijven kleven. Het voornaamste voorbeeld is hoe Trump Jeb Bush in debatten en toespraken voortdurend bestempelde als iemand met “low energy”. Het is onder andere dit gecreëerde contrast tussen ‘zwakkeling’ Bush en de assertieve, energieke Trump dat de voormalig gouverneur van Florida fataal is geworden.

• Taalkundig judo: Wanneer Trump beschuldigd wordt van iets negatiefs, gebruikt hij de kracht van de beschuldiging en maakt hij er iets positiefs van. Adams noemt het voorbeeld van een verslaggever die hem vraagt wat hij ervan vindt dat hij zeurpiet wordt genoemd. In plaats van gelijk in de ontkenning te schieten, zegt Trump dat hij inderdaad een zeurpiet is, omdat er immers heel wat te zeuren valt. Hiermee vermijdt hij een rommelige en onvoorspelbare welles/nietes-discussie, aangezien hij de strekking van de beschuldiging of belediging erkent en daarmee onschadelijk maakt.

• Bewuste vaagheid: Door niet teveel in te gaan op de details van zijn plannen, beschermt Trump zich niet alleen tegen gerichte, technische kritiek; hij laat ook ruimte aan de verbeelding van de kiezers. Ruimte die zij zelf in kunnen vullen met wat zij het liefst zouden willen zien.

• Win-winsituaties: Misschien wel de meest effectieve tactiek van Trump is het creëren van een scenario vanwaaruit hij, ongeacht de uitkomst, als winnaar tevoorschijn zal komen. Adams geeft als voorbeeld de diplomatieke rel in januari waarbij Iran tijdelijk een aantal Amerikaanse marinemannen in hechtenis hield. Trump zei dat Iran hen maar beter vrij kon laten voordat hij president zou worden. Ongeacht of de Iraniërs de marinemannen vrij zouden laten (uiteindelijk deden ze het), was er geen situatie denkbaar waarin Trump met deze uitspraak voor joker zou staan.

 

De conclusie van Adams – die overigens benadrukt dat hij geen voorkeur heeft voor Trump of een andere presidentskandidaat – liegt er dan ook niet om: niemand zal zijn opgewassen tegen de retoriek van de Republikeinse frontrunner, en zijn Trump Train zal ongehinderd voortdenderen naar het presidentschap in november.

 

Trump als anti-globalist

 

Trump mag dan wel een meester in de overtuigingskracht zijn, zijn aantrekkingskracht heeft wel degelijk een inhoudelijke dimensie. Zijn opmars is nog het best te begrijpen door hem te zien als een nationalist naar Europees model. De speerpunten van zijn campagne hebben veelal van doen met het behoudt van Amerika als een soevereine staat. Trump hekelt de overheveling van productieprocessen (en dus banen) naar landen als China. Hij wil betere bewaking bij de grens met Mexico, illegalen uitzetten en een tijdelijke stop op immigratie vanuit moslimlanden.

De nationalistische inslag van Trumps politiek vormt een groter contrast met zijn Republikeinse rivalen dan je op het eerste gezicht misschien zou denken. Neem Marco Rubio, die zich samen met Democratische senatoren sterk heeft gemaakt voor een amnestiewet die meer dan 10 miljoen illegale immigranten de mogelijkheid tot een verblijfsvergunning zou hebben gegeven. Rubio is tevens de kandidaat die de Republikeinse partij-elite graag als presidentskandidaat zou willen zien. Het grote contrast tussen Rubio en Trump verklaart dan ook waarom de partijbonzen het succes van “The Telfon Don” met lede ogen aanzien.

Het wordt echter nog interessanter. Stephen Miller, één van de hoofdadviseurs van Donald Trump, stelde in een podcast van Breitbart dat een stem op Trump de laatste kans is om Amerikaanse soevereiniteit te behouden. Marco Rubio noemde hij een aanhanger van “een globalistische ideologie die zo extreem is dat het niet eens gedefinieerd kan worden”. Ook hier is weer een verband met Europa te vinden: als schrikbeeld van waar het overdragen van soevereiniteit aan globalistische politieke spelletjes toe kan leiden, wijst Miller naar de Europese Unie. Het is dan ook niet vreemd dat Trump zelf herhaaldelijk de politiek van Merkel als desastreus heeft bestempeld.

 

De onbegrepen revolutie

 

De opmars van Trump heeft ook voor Europa en de rest van de wereld grote gevolgen. Trump houdt er – zeker voor een Republikein – onorthodoxe ideeën op na als het gaat om buitenlandbeleid. Hij heeft de Amerikaanse invasie van Irak herhaaldelijk bestempeld als een fout, en ook heeft hij forse kritiek geleverd op het Amerikaanse handelen in Libië en Syrië. Op dit laatste onderwerp kwam hij tijdens een debat in aanvaring met Jeb Bush, die benadrukte dat zowel ISIS als Assad in Syrië het veld zouden moeten ruimen. Trump schoot dit op zijn beurt af als een onrealistisch streven en hij stelde dat het precies dit soort ondoordachte strategieën zijn die de Verenigde Staten al biljoenen dollars hebben gekocht.

Het is van essentieel belang dat dit onderbelichte component van Trumps visie voor de wereld meer onder de aandacht wordt gebracht bij het Europese publiek. Met zijn terughoudendheid onderscheidt hij zich namelijk niet alleen van zijn Republikeinse rivalen, maar ook van de Democratische frontrunner, Hillary Clinton, die volgens een peiling van Maurice de Hond de voorkeur van 58% van de Nederlanders geniet. Deze steun is niet verrassend wanneer je vaststelt dat journalistieke hotemetoten als Twan Huys in De Wereld Draait Door uitgebreid de kans krijgen om Hillary Clinton neer te zetten als de meest ervaren, geschikte kandidaat voor het presidentschap. Uiteraard wordt er met geen woord gerept over de uiterst dubieuze rol die Clinton speelde als minister van Buitenlandse Zaken in de Obama-administratie. Zij was de drijvende kracht achter de campagne tegen het Libië van Gadaffi, een interventie die het land effectief omtoverde in een Mad Max-achtige anarchie en ISIS-broeinest. Ter vergelijking: Donald Trump zei al in 2011 op Twitter dat, hoe erg Gadaffi ook was, de nasleep nog veel erger zou zijn. Daarin heeft hij ontegenzeggelijk gelijk gekregen.

Met het benadrukken van Amerikaanse soevereiniteit en zijn terughoudendheid op het gebied van de buitenlandse politiek is Donald Trump een buitenbeentje in de Amerikaanse politiek. Hij is ideologisch nog het meest in te delen bij de paleoconservatieven, waarvan voormalig Nixon-adviseur Pat Buchanan de bekendste vertegenwoordiger is. Deze traditie – die uitgaat van sociaal conservatisme en het verdedigen van nationale belangen – staat haaks op het globalistisch ingestelde neoconservatisme waarmee de Bush-dynastie en hun lakeien jarenlang de Republikeinse Partij domineerden. Dit neoconservatisme leeft voort in Marco Rubio, Ted Cruz en – op sommige punten – zelfs Hillary Clinton. Met uitzondering van de Democratische outsider Bernie Sanders is Donald Trump de enige presidentskandidaat die voorgoed wil afrekenen met die nalatenschap.

Mocht Donald Trump in november de presidentsverkiezingen winnen, zou dit een nieuw tijdperk inluiden, niet alleen voor de Verenigde Staten, maar ook voor de rest van de wereld. Europeanen die nu wel klaar zijn met zinloze oorlogen in het Midden-Oosten en het getreiter van Rusland door het Westen moeten beseffen dat Trump de enige kandidaat is die hier op korte termijn een einde aan kan maken.

De opmars van Donald Trump moet daarom worden gezien als een stille revolutie, ook al lijkt het gros van Neerlands journalisten dit nog altijd niet te begrijpen.