Door Dr. Gert Jan Mulder

Het leven van een Tweede Kamerlid is vast niet altijd even prettig. De meesten verslijten hun jaren in volstrekte anonimiteit, en het betaalt bovendien verrot slecht in verhouding tot een goede baan in het bedrijfsleven. Bovendien wonen ze verspreid over het hele land, en velen van hen moeten een onderkomen extra huren in Den Haag om niet de elke dag te veel te moeten reizen. Ik heb die depressieve kamertjes wel eens bekeken. Het is bovendien, zelfs voor diegene die dat zouden willen, heel moeilijk om te zien wat een Kamerlid nu eigenlijk allemaal doet, nog minder over wat ze bereiken (effectiviteit) laat staan je daar een oordeel over te kunnen vormen als buitenstaander. De meeste burgers komen niet tot 10 als ze worden gevraagd om de namen van 10 Kamerleden op te noemen. Hier mijn lijstje: Omtzigt, Wilders, Buma, Agema, Graus, Bosma, Roemer, Pechtold, Samsom, van Ojijk, de Boer. Het kost me moeite. Ik ben de kleinere partijen vergeten en zelfs als ik erg mijn best doe, komt alleen de naam van Thieme boven.

Van het totaal van 150 volksvertegenwoordigers er maar 10 kunnen opnoemen is een indicatie op zich. Het meest actieve kamerlid en een echte volksvertegenwoordiger Pieter Omtzigt van het CDA zou niet eens kamerlid zijn gebleven als het aan het partijbestuur onder leiding van Ruth Peetoom en de lijsttrekker Sybrand Buma had gelegen. Hij kwam op eigen kracht en met voorkeursstemming in de kamer, 36.750 in totaal. Een geweldige prestatie. Bij eerdere verkiezingen stond hij respectievelijk op plaats 51 (2003) 37 (2006) en 29 (2010) alle drie de keren op een vrij onverkiesbare plaats. Het lijkt erop dat Dr. Pieter Omtzigt niet zo goed lag bij zijn partij en zelfs nu zie je zelden of nooit dat partijleider Buma zijn meest actieve en aansprekende Kamerlid ondersteunt of in het zonnetje zet. Een beetje leider, zou hem regelmatig publiekelijk complimenteren.

Voor het onderzoek naar de vraag hoe het democratisch gehalte van de tweede kamer zou kunnen worden verhoogd, denk ik al langere tijd aan de volgende alternatieven:

 

1. Verkleinen van het aantal Kamerleden. In plaats van 150, tenminste de helft minder. Bij een lager aantal doen de individuele stemmen er veel meer toe. Visibiliteit verbetert.
2. Introductie van het regeerakkoord voor de Nederlandse coalitie constructies legt al sinds het begin van de 20e eeuw steeds meer vast. Kan dat niet anders, en zo ja hoe dan? Voor het laatste VVD/PvdA regeerakkoord kregen de leden van de beide fracties 2 uur de tijd om het 79 pagina tellende akkoord te lezen, en hiervoor hun instemming te geven.
3. Het debat in de Tweede Kamer is formeel, indirect en loopt altijd via de voorzitter. Het wordt daarmee wat afstandelijk en meestal saai. Er zijn landen waar dat heel anders gaat, bijvoorbeeld in het Engelse parlement of zelfs in het Oostenrijkse, het Duitse, Italiaanse of Spaanse parlement.
4. Fractie- of partijdiscipline: vanwege het eensgezinde optreden van fracties in de Tweede Kamer wordt in iedere fractie op de één of andere manier fractie discipline afgedwongen, d.m.v. bespelen carrière belangen, party whip en vertrouwenskwesties volgens een gedetailleerde analyse van Thomassen en Andeweg. [1]
5. Toegangsdrempels: iedere partij heeft zo zijn eigen regels en procedures, waardoor kandidaten voor de Tweede Kamer worden geselecteerd en uiteindelijk op de kandidatenlijst van een partij komen. Het is een machtig instrument, met de nadruk op macht. Het maakt onder andere dat er vooral beroepspolitici in de Tweede Kamer komen. Mensen die zich als partijtijgers door de interne bureaucratische organisatie en politieke machtsverhoudingen hebben heen geworsteld, soms geslijmd, soms gelikt. Ruim 90% heeft niet tot nauwelijks enige relevante werk c.q. praktijkervaring.

 

Onderstaand zal ik op elk van de bovengenoemde vijf punten ingaan. Voor het gemak beperk in deze analyse tot de Tweede Kamer, hetgeen slechts een onderdeel is van de gezamenlijke democratische instituties in Nederland.

 

1. verkleinen aantal volksvertegenwoordigers:

Veruit de meeste Tweede Kamer leden zijn volstrekt onzichtbaar. Volgens de Volkskrant[2]  zijn wij het inmiddels gewend in de mediacratie: niet het aantal ingediende moties, amendementen, wetsvoorstellen of schriftelijke vragen bepaalt de moderne Haagse hiërarchie, maar het aantal optredens in de media. Tussen de 500 en 1000 keer de landelijke pers halen in één jaar is de eredivisie en de rest doet er eigenlijk niet toe. Ze zijn onbekend en onbemind. Ze gaan wel wanhopig op maandag op werkbezoek de provincie in, maar het haalt het nieuws vrijwel nooit. Het is ook verklaarbaar dat de rol van volksvertegenwoordiger is uitgekleed. Hij en zij vertegenwoordigen het volk niet meer, ze stonden toevallig op een lijst van een partij en vertegenwoordigen die partij of lijst in de tweede kamer. Ik kan er niet meer van maken. Ze praten ook niet meer zonder last of ruggenspraak[3]. Zonder ruggenspraak sneuvelde bij een grondwetswijziging in 1983, dus sindsdien kunnen zij altijd overleggen, onderhandelen, partij raadplegen, overleggen in torentje van de premier. Zonder last bleef wel gehandhaafd. Formeel dan, want zonder last; het zonder bindend mandaat mogen stemmen zoals men goeddunkt, is ook al lang om zeep geholpen door de volgende punten 2, 4 en zelfs 5. Veel Tweede Kamer leden zijn verworden tot stemvee.

Als ze dan toch stemvee zijn en vrijwel altijd doen wat anderen hen opdragen, dan heb je er geen 150 nodig. Met 60 of 65 van die poppetjes, verhoog je de herkenbaarheid, het belang van hun stem, kun je het armentierige salaris verdubbelen en kun je op die manier wel kwaliteit aantrekken. Voor 100.000 Euro bruto komt kwaliteit uit het bedrijfsleven niet naar Den Haag om zich vervolgens te laten muilkorven en ringeloren. Gewezen kamerleden vinden na hun periode in de Tweede Kamer nauwelijks employ (Erik de Vlieger wees al eens op Tofik Dibi, Kathleen Ferrier en vele anderen). Engeland en de VS doen het beter omdat ze daar via het systeem van het kiesdistrict politici zelf moeten zorgen dat zij in hun eigen district worden gekozen. Ze liften dus niet mee op een obscuur lijstje dat door de partijleiding werd samengesteld op basis van volstrekt ondoorzichtige en ondemocratische methoden i.e. willekeur en bovenal vriendjespolitiek. Vergist u zich niet want dat is het: vriendjespolitiek.

 

2. Beperken van de reikwijdte van het regeerakkoord.

In coalitieland Nederland zijn akkoorden tussen regeringspartijen en soms gedoogpartijen over bepaalde aspecten van het te voeren beleid (soms zelfs de visie) onvermijdelijk. Het laatste akkoord besloeg 79 pagina’s en werd in een relatieve recordtijd uit onderhandeld, en vervolgens aan de 41 zetels tellende VVD fractie en de 38 zetels tellende PvdA fracties ter goedkeuring voorgelegd. Zij hadden hiervoor 2 uur en wat dacht u? Het werd binnen de daarvoor gestelde tijd unaniem goedgekeurd, zonder enig voorbehoud. Zonder last. Het was niet spannend. Niemand twijfelde eraan dat de fracties het zouden goedkeuren.

Binnen de Nederlandse cultuur geldt de regel “afspraak is afspraak.” Dus tenzij er hele schokkende dingen gebeuren, zijn de regeringsfracties strikt gehouden om zich gedurende 4 jaar aan de afspraken te houden. Ieder bedrijf die in de echte wereld opereert gaat geheid failliet als ze zo rigide opereren, maar voor de politiek geldt een andere werkelijkheid, een door henzelf gecreëerde virtuele werkelijkheid. In die wereld is niets zoals het lijkt.

Akkoorden kunnen wel maar zouden beperkt moeten worden tot enkele kernpunten en niet meer dan 3 pagina’s lang zijn. De lengte van deze column bijvoorbeeld!

 

3. Het debat is doodsaai.

Het debat in de Tweede Kamer is doodsaai en vreselijk indirect. Het is enkel en alleen te danken aan mijn held Geert Wilders dat het af en toe aantrekkelijk wordt en amusant. Hetzelfde geldt voor het 760 tellende EU parlement. Was het niet vanwege Nigel Farage, dan zou er geen hond kijken.

Hier een link [4]naar een briljant optreden van Ewald Stadler in het Oostenrijkse parlement. Zelf in dat land doen ze het met meer emotie, directer, en aansprekender. Het gedoe in Nederland, met geachte voorzitter dit en mevrouw de voorzitter, dat is dodelijk. De totaal onaansprekelijke van Miltenburg draagt verder bij aan saaie verhandelingen. Kom maar niet aan met de flauwekul dat het om de inhoud gaat, want dat gaat het al een jaar of 25 nauwelijks meer. Het is theater.  Als het dan toch theater moet zijn, maak het dan tenminste aantrekkelijk, inclusief levendige acteurs. Wilders is geweldig, maar hij kan het niet alleen.

 

4. Fractie en/ of partij discipline:

In het eerder genoemde doorwrochte stuk van Thomassen en Andeweg wordt uitgelegd waarom fractie discipline positief zou zijn en zij formuleren dat als volgt: ‘In het publieke debat wordt fractiediscipline veelal als onwenselijk voorgesteld. Deze zou afbreuk doen aan de zelfstandige positie van leden van de volksvertegenwoordiging en de relatie van individuele volksvertegenwoordigers met hun eigen specifieke achterban in de weg staan.  Deze negatieve waardering van fractiediscipline is allerminst vanzelfsprekend.’

Zij voeren aan dat mensen stemmen op een partijprogramma/c.q. een partij en dat individueel afwijkend stemgedrag van Tweede Kamerleden het vertrouwen in de keus voor die partij zou schaden. Deze redenering gaat mank op verschillende aspecten. Ten eerste, zoals wij vooral nu bij de VVD en PvdA hebben kunnen zien, beschouwen veel kiezers van die partijen zich bekocht. De VVD brak belofte na belofte en de PvdA verkwanselde alle sociaal democratische principes die de partij had gemaakt tot wat mensen dachten dat het was. Daarnaast is het juist vanwege de manier waarop kandidatenlijsten worden samengesteld, dat er in de Nederlandse politiek (met uitzondering van Pieter Omtzigt) totaal geen sprake meer is van een relatie van individuele volksvertegenwoordigers met hun eigen specifieke achterban. Democratie en volksvertegenwoordiging is een farce geworden. Een klucht. Een schijnvertoning. Theater. Fractie en partijdiscipline zoals dat nu invulling krijgt in de Nederlandse politiek is dodelijk. Het vergroot de spagaat tussen de burger (!) en de zogenaamde volksvertegenwoordigers. Hij kan welhaast niet groter, vandaar de enorme frustratie bij een (overgrote) meerderheid van de kiezers.

Bovendien zijn politieke partij structuren uit de tijd, zoals Wilders zo goed heeft begrepen. Dat gezeur van die vreselijke dinosaurus partijen dat alleen zij democratisch zijn. Van het ledenaantal van enkele tienduizenden, is een klein percentage actief (5%) en het is de toplaag van die 5% die uitmaakt wat goed en democratisch is binnen die partij.  Het is uit de tijd. Gebruik open verkiezingen. Gebruik social media. Gebruik je verstand.

 

5. Toegangsdrempels politieke partijen:

Wie wordt er nu Tweede Kamerlid? Behalve bij de PVV zitten er bij de meeste andere fracties in de Tweede Kamer uitsluitend beroepspolitici. Ik kan hun c.v.’s wel dromen. Ze deden doorgaans heel erg lang over hun vrij onbetekende studies, waren lid van dit of dat, idealiter van de jongeren afdeling van een partij, kwamen in besturen, gemeenteraden, werden wethouder en stroomden door in de wondere wereld van Griet Titulaar. Uitzonderingen hebben enkele jaren irrelevante “werkervaring” meestal in veilige publieke sector functies waar nooit iets bijzonders van hen werd verwacht.  Mark Rutte werkte enkele jaren bij Unilever op personeelszaken, Alexander Pechtold was 2 jaar veilingmeester (!) en Diederik Samsom verdiende zijn sporen als actievoerder bij Greenpeace.  Alleen bij de PVV zitten mensen die echt iets gedaan hebben in het normale leven, maar die worden met de nek aangekeken, niet alleen omdat ze tot de PVV behoren, maar ook omdat het geen beroepspolitici zijn. Ze zijn echter en dat past niet bij het soort dames en heren die hun leven lang uit de publieke ruif vraten en dat willen blijven doen tot de dag dat ze er dood bij neervallen: Loek Hermans, Ed Nijpels, Job Cohen, Sybrand Buma, Ed Nijpels, Hans Wiegel, Dries van Agt, Hirsch Balin, Jan Hein Donner, Roger van Boxtel, Thom de Graaf, Maxime Verhage, Frans Timmermans, Generaal Koenders, Ad Melkert.

En Geert Wilders, die is de uitzondering die de regel bevestigt.

Als u het blijft slikken, dan verandert er nooit iets, dan klagen uw kinderen en kleinkinderen straks net zoals u dat ze in een soort van ‘Animal Farm’ leven. Nu vind ik het leven en wonen op een echte animal farm heerlijk, maar zoals het beschreven werd door George Orwell is onmenselijk, voor mij zelfs ondragelijk:

Na een revolutie op een boerderij, waarbij de mensen verjaagd worden, nemen de varkens, die de doctrine van Animalisme hebben ontwikkeld en de revolutie hebben geleid, geleidelijk aan de touwtjes in handen op het bedrijf. Twee varkens, Napoleon en Sneeuwbal, raken verwikkeld in een machtsstrijd die in de uitwijzing van Sneeuwbal culmineert. Het leven op het bedrijf wordt harder en harder voor de rest van de dieren. De varkens leggen steeds meer controles aan hen op terwijl ze voor zichzelf voorrechten opeisen. Uiteindelijk is alles dat van de ‘Principes van Animalisme’ overblijft de regel dat “alle dieren gelijk zijn, maar sommige meer gelijk zijn dan andere.” Elke stap van deze ontwikkeling wordt gerechtvaardigd door propaganda. Met een groep wrede honden als stok achter de deur, drukt Napoleon zijn zin door en zorgt hij voor een gemakkelijk leven voor zichzelf. De varkens gaan op twee benen lopen. In de laatste scène van het boek bekijken de dieren de varkens en mensen, maar kunnen geen verschil meer zien.[5]

 Ik wens u sterkte.

Dr. Gert Jan Mulder

[1] http://dnpp.eldoc.ub.rug.nl/FILES/root/jb-dnpp/jb05/Thomassen.pdf

[2] http://www.volkskrant.nl/politiek/het-meest-gevoelige-lijstje~a641643/

[3] http://www.parlement.com/id/vituefrhhaq8/het_begrip_zonder_last_en_ruggespraak

[4] [4] http://www.youtube.com/watch?v=v2-e6_Bdzyc

[5] http://nl.wikipedia.org/wiki/Animal_Farm